Η Δημόσια Διοίκηση ως καταλύτης για την ευρωπαϊκή πορεία των Δυτικών Βαλκανίων

Η ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων παραμένει ένας κρίσιμος στρατηγικός στόχος για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και για τα ίδια τα κράτη της περιοχής. Ωστόσο, η πρόοδος προς την ένταξη δεν εξαρτάται μόνο από τη γεωπολιτική συγκυρία ή την πολιτική βούληση. Στην καρδιά αυτής της διαδικασίας βρίσκεται η Δημόσια Διοίκηση — ένας θεσμικός μηχανισμός που συχνά υποτιμάται, αλλά αποτελεί τον βασικό φορέα μετασχηματισμού και ευθυγράμμισης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Η δημόσια διοίκηση στα Δυτικά Βαλκάνια έχει βρεθεί επί δεκαετίες αντιμέτωπη με προκλήσεις όπως η πολιτικοποίηση, η αδιαφάνεια, η περιορισμένη λογοδοσία και η αστάθεια των θεσμών. Τα ιστορικά τραύματα, οι μεταβάσεις από αυταρχικά καθεστώτα και η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών στους κρατικούς μηχανισμούς έχουν αφήσει βαθιά αποτυπώματα στις διοικητικές κουλτούρες των κρατών. Ωστόσο, η πίεση για μεταρρύθμιση, που ασκείται τόσο εκ των έσω όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει θέσει σε κίνηση μια σειρά θεσμικών αλλαγών. 

Η ΕΕ έχει καταστήσει σαφές ότι η πρόοδος στην ενταξιακή διαδικασία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πρόοδο στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Το Public Administration Reform (PAR) Framework, σε συνδυασμό με τις αξιολογήσεις της SIGMA, θέτουν συγκεκριμένα πρότυπα στους τομείς της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, της χάραξης και υλοποίησης πολιτικής, της παροχής δημόσιων υπηρεσιών και της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. 

Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρούνται διαφορετικοί ρυθμοί μεταρρύθμισης ανά χώρα:

- η Βόρεια Μακεδονία έχει επιδείξει θετικά παραδείγματα στην ψηφιοποίηση και τη διαφάνεια,

- το Μαυροβούνιο εστιάζει στην επαγγελματοποίηση της διοίκησης,

- ενώ η Βοσνία-Ερζεγοβίνη παραμένει θεσμικά κατακερματισμένη λόγω της πολιτικής της δομής.

- Η Σερβία και η Αλβανία, παρότι έχουν κάνει σημαντικά βήματα, εξακολουθούν να δίνουν μάχες με τη λειτουργική ανεξαρτησία και την αποκομματικοποίηση της διοικητικής ιεραρχίας. 

Ο ρόλος της Δημόσιας Διοίκησης είναι διττός: αφενός να προσαρμοστεί σε ευρωπαϊκά πρότυπα, αφετέρου να λειτουργήσει ως μηχανισμός μεταφοράς και εφαρμογής των αρχών της καλής διακυβέρνησης στην καθημερινότητα των πολιτών. Οι αρχές της νομιμότητας, της διαφάνειας, της αποδοτικότητας, της προσβασιμότητας και της λογοδοσίας, όπως διατυπώνονται στο μοντέλο της Ευρωπαϊκής Δημόσιας Διοίκησης, συνιστούν τους θεμελιώδεις άξονες αυτής της προσπάθειας. 

Η διαδικασία εξευρωπαϊσμού δεν είναι ουδέτερη ούτε τεχνική. Απαιτεί αλλαγή κουλτούρας, ενίσχυση της θεσμικής μνήμης και δημιουργία επαγγελματικού δημοσίου τομέα, ο οποίος να μην εξαρτάται από πολιτικούς κύκλους, αλλά να υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον με συνέχεια και συνέπεια. Αυτή η θεσμική εμβάθυνση αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ένταξη, αλλά και για την εδραίωση της δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής. 

Η Δημόσια Διοίκηση των Δυτικών Βαλκανίων καλείται να παίξει έναν κρίσιμο ρόλο στο ευρωπαϊκό μέλλον της περιοχής. Είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη θεωρία των μεταρρυθμίσεων και στην πράξη της καθημερινής διακυβέρνησης. Αν αποτύχει, οι μεταρρυθμίσεις θα μείνουν χωρίς αντίκρισμα. Αν όμως πετύχει, θα αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο για μια βιώσιμη, σταθερή και ευρωπαϊκή προοπτική για όλα τα κράτη της περιοχής. 

Η Ελλάδα, ως παλαιό κράτος-μέλος της ΕΕ και γείτονας με ιστορικούς, πολιτισμικούς και οικονομικούς δεσμούς με τα Δυτικά Βαλκάνια, έχει τη δυνατότητα – και την ευθύνη – να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ενίσχυση των διοικητικών μεταρρυθμίσεων στην περιοχή. Μέσα από διμερείς συνεργασίες, τεχνική βοήθεια και μεταφορά τεχνογνωσίας, η ελληνική δημόσια διοίκηση μπορεί να προσφέρει εμπειρίες τόσο από επιτυχημένες μεταρρυθμίσεις όσο και από τα δικά της θεσμικά μαθήματα.

Παράλληλα, η Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει ως «γέφυρα» ανάμεσα στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ενισχύοντας τον πολιτικό διάλογο για την ενταξιακή προοπτική και υποστηρίζοντας την ενσωμάτωση των αρχών της χρηστής διακυβέρνησης και της ευρωπαϊκής διοικητικής κουλτούρας. Έτσι, ο ρόλος της Ελλάδας ξεπερνά τα όρια της διπλωματίας, και μετατρέπεται σε στρατηγικό πυλώνα για τη σταθερότητα, τη δημοκρατία και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της περιοχής.