Η Αίγυπτος ξανά στο προσκήνιο

Με την έναρξη του 2025, σχεδόν όλα τα βλέμματα της παγκόσμιας κοινότητας είναι στραμμένα στην (δεύτερη) προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ και στις επερχόμενες διεθνείς κινήσεις του, με τις εξαγγελίες του ίδιου να δημιουργούν πολλούς προβληματισμούς και ανησυχίες. Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, ήταν μεταξύ των πρώτων παγκόσμιων ηγετών που συνεχάρη τον Ντόναλτ Τραμπ για τη εκλογική του νίκη στις 6 Νοεμβρίου 2024, κάτι που αποδεικνύει τις αρκετά ένθερμες σχέσεις μεταξύ των δυο ισχυρών ανδρών. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της αιγυπτιακής προεδρίας, ο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι εξέφρασε περαιτέρω την προθυμία της Αιγύπτου να συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την επίτευξη σταθερότητας, ειρήνης και ανάπτυξης τόσο σε διμερές όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

Ωστόσο, οι δηλώσεις του εκλεγμένου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με την επιβολή δασμών σε αρκετές χώρες, αντανακλούν μια ευρύτερη τάση οικονομικής αντιπαράθεσης, με άμεσο αντίκτυπο στις χώρες του συνασπισμού  BRICS -Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική και από 1 Ιανουαρίου του 2024: Αίγυπτος, Ιράν, Αιθιοπία, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα-.

Ο οικονομικός ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων σήμερα, φαίνεται πως θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας κατά την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Οι πιθανοί δασμοί και οι διαφαινόμενοι εμπορικοί ανταγωνισμοί μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και των συμμάχων τους, θα αναγκάσουν όλες τις χώρες να επαναξιολογήσουν τις στρατηγικές επιλογές τους.

Συγκεκριμένα για την αιγυπτιακή κυβέρνηση, η πιθανότητα επιβολής δασμών από την άλλη μεριά του Ατλαντικού Ωκεανού, θα την οδηγήσει να αναζητήσει αντιστάθμισμα για τις εξαγωγές της, προς άλλες χώρες και κυρίως προς τα κράτη μέλη του συνασπισμού BRICS αλλά και τις χώρες της αφρικανικής ηπείρου. Η κίνηση του Αιγύπτιου Προέδρου να συμμετάσχει στο σύστημα «PAPSS», στόχο έχει να αντισταθμίσει τυχόν οικονομικές απώλειες από την τεράστια αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών και να αυξήσει τις εξαγωγές του Καΐρου προς τις αφρικανικές χώρες.

Το παράδειγμα της Ρωσίας (στον πόλεμο με την Ουκρανία), απέδειξε ότι η πολιτική των οικονομικών κυρώσεων και η επιβολή δασμών, δεν μπορούν να αποτελέσουν ικανά εργαλεία αποτροπής για την επίτευξη των στόχων ενός κράτους ή του εξαναγκασμού αυτού στις πολιτικές επιταγές του ισχυρού οικονομικά. Συνεπώς, η νέα ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών θα πρέπει να καταλάβει ότι η διεθνής τάξη πραγμάτων έχει αλλάξει ριζικά και ότι οι πολιτικές εξαναγκασμού και οικονομικού πολέμου, θα ενθαρρύνουν περισσότερα κράτη να αντιμετωπίσουν την αμερικανική μονομέρεια, με την μεταξύ τους συνεργασία σε πολυμερή σχήματα αλλά και την εμβάθυνση των διπλωματικών και πολιτικών τους σχέσεων.

Στο παραπάνω πλαίσιο, η Αίγυπτος, σύμφωνα και με τον Υπουργό Εξωτερικών της Μπαντρ Αμπντελάτι, έχει καταφέρει τα τελευταία χρόνια να επιτύχει στρατηγική ισορροπία και ισχυρές συνεργασίες με όλες τις παγκόσμιες δυνάμεις παρά τις διαφορές τους. Η πολιτική της ισορροπίας που έχει υιοθετήσει η Αίγυπτος, αποτελεί μια βασική αρχή που διέπει την εξωτερική της πολιτική επί των ημερών του Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, με κύριο μέλημα αφενός να μην παρασυρθεί στην τρέχουσα κατάσταση της παγκόσμιας πόλωσης και αφετέρου να μπορεί να έχει ανοιχτούς δίαυλους με όλες τις παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις, παρά τις αντιφάσεις μεταξύ τους.

Όσον αφορά τη χώρα μας, στα πλαίσια της 10ης τριμερούς συνάντησης στο Κάιρο, Ελλάδα και Αίγυπτος υπογράμμισαν το βάθος και τη στιβαρότητα των ιστορικών σχέσεων κι επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους, να ενισχύσουν σημαντικά τις συλλογικές προσπάθειες για την ενίσχυση της συνεργασίας τους προς επίτευξη σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και την απαραίτητη αποτροπή κλιμάκωσης των εντάσεων και των διενέξεων προς όφελος όλων. Τέλος, οι δύο πλευρές ανέλυσαν τις θέσεις τους για τις καταστάσεις στη Συρία, τη Λιβύη, τον αιματηρό εμφύλιο στο Σουδάν, το Λίβανο και την Παλαιστίνη, καθιστώντας σαφές ότι στις δυο τελευταίες περιπτώσεις, η παγίωση συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την ομαλότητα της επόμενης ημέρας.

Για τη Δύση αλλά και για τον Ντόναλντ Τραμπ, ο ευρύτερος γεωπολιτικός ρόλος αλλά και η μεσολαβητική θέση της Αιγύπτου μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, έχουν εδραιώσει τη σημασία της χώρας ως πολύτιμου σύμμαχου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αίγυπτος και το Κατάρ, κατέβαλλαν σημαντικές προσπάθειες τον τελευταίο χρόνο, για να δοθεί ένα τέλος στη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς, η οποία είχε πολλαπλές αρνητικές συνέπειες για όλη την ευρύτερη περιοχή.

Η ανακοίνωση της συμφωνίας για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, ήρθε να δώσει μια νέα ελάφρυνση στην δοκιμαζόμενη κοινωνία της Αιγύπτου, η οποία, ως άμεσα γειτνιάζων κράτος με τη Λωρίδα της Γάζας, δέχονταν μεγάλη περιφερειακή πίεση σχετικά με το ζήτημα των εκτοπισμένων Παλαιστινίων και τα -όποια- σχέδια για μόνιμη εγκατάσταση αυτών στη Χερσόνησο του Σινά. Στη συμφωνία τριών φάσεων που έχει οριστεί μεταξύ των εμπλεκομένων, η Αίγυπτος μαζί με το Κατάρ και τα Ηνωμένα Έθνη θα επιβλέψουν την ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας (τρίτη φάση του σχεδίου), αναβαθμίζοντας σημαντικά την διπλωματική θέση του Καΐρου στην περιοχή. Η μελλοντική απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων και η εισαγωγή νέων προς ικανοποίηση των συνθηκών ασφάλειας και των ανθρωπιστικών συνθηκών στη Γάζα, αποτελεί μεγάλη πρόκληση που θα έχουν να αντιμετωπίσουν από κοινού η Αίγυπτος με το Κατάρ.

Καταληκτικά, φαίνεται πως σιγά σιγά η Αίγυπτος, παρά τα τεράστια οικονομικά ζητήματα που αντιμετωπίζει (2η πιο χρεωμένη χώρα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μετά την Αργεντινή), προσπαθεί πολιτικά να ξανά βρεθεί στο προσκήνιο. Με τις πολυμερείς συνεργασίες της, η Αίγυπτος έχει εξασφαλίσει μειωμένες τιμές σε αρκετά προϊόντα από τη Ρωσία, σημαντική στρατιωτική και οικονομική βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και χρήσιμες επενδύσεις από την Κίνα και τα κράτη του Κόλπου. Παράλληλα, και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επισημάνει πολλάκις την σημαντικότητα της χώρας του Νείλου για την νηνεμία που πρέπει να επικρατεί στα νερά των δυο πλευρών της Μεσογείου, δημιουργώντας μια «στρατηγική εταιρική σχέση», με άμεσο στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, του εμπορίου και της ασφάλειας.

Συνεπώς, η Αίγυπτος, διαθέτοντας μια αξιοζήλευτη γεωστρατηγική θέση, ένα σημαντικότατο πέρασμα για τη διεθνή ναυσιπλοΐα και τον μεγαλύτερο μόνιμο στρατό στην περιοχή, αποτελεί ένα κομβικό κράτος και ζωτικής σημασίας περιφερειακό σύμμαχο, στον οποίο παρέχονται τα απαραίτητα εργαλεία, προκειμένου αφενός να ανταπεξέλθει των ενδοκρατικών -οικονομικών κυρίως- δυσκολιών που την ταλανίζουν και αφετέρου να διαδραματίσει τον απαραίτητο -διαπραγματευτικό και μεταπολεμικό- περιφερειακό ρόλο, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Κάπως έτσι, η Αίγυπτος, είναι αναγκασμένη να σταθεροποιήσει τους εσωτερικούς τριγμούς με σοβαρές μεταρρυθμίσεις και με ένα σχέδιο προς όφελος της δοκιμαζόμενης -στα όρια της φτώχειας- κοινωνίας της και παράλληλα, να ισχυροποιήσει (ξανά) το πολιτικό αποτύπωμα της, στην διεθνή σκακιέρα.