Πυρκαγιές: Καποδίστριας και Καλλικράτης διέλυσαν το κράτος

Η πυρκαγιά στην Αττική ήλθε να δείξει, με τον πλέον εμφατικό τρόπο, αυτό που κάθε καλόπιστος άνθρωπος γνωρίζει και νιώθει καθημερινά: τα σχέδια ”Καποδίστριας” και ”Καλλικράτης” συνιστούν τεράστιες θεσμικές αποτυχίες, οι οποίες διέλυσαν το κράτος μας.

Οι πυρκαγιές έχουν δύο βασικές όψεις: το γιατί ξεσπούν και πώς αντιμετωπίζονται. Και στα δύο αυτά σκέλη, κυρίως στο πρώτο, οι δήμοι έχουν τεράστια ευθύνη. Με τα σχέδια ”Καποδίστριας” και ”Καλλικράτης” δημιουργήθηκαν δήμοι, επί χάρτου, χωρίς καμία σοβαρή μελέτη του αν και πώς θα μπορούσαν να διαχωριστούν τις αρμοδιότητες που τους εκχωρήθηκαν. Να θυμίσω ότι βασικό κριτήριο ήταν συχνά η πολιτική τοποθέτηση των κατοίκων, ώστε να ελέγχεται πολιτικά η εκλογή των δημάρχων.

Οι δήμοι που δημιουργήθηκαν είναι γεωγραφικά τεράστιοι, πληθυσμιακά – οικονομικά – κοινωνικά ετερόκλητοι και πρακτικά μη διαχειρίσιμοι. Οι δήμοι ανέλαβαν μια πληθώρα αρμοδιοτήτων, για την οποία δεν διέθεταν ούτε επαρκές και εκπαιδευμένο προσωπικό, ούτε υποδομές και μέσα. Η αποτυχία ήταν προδιαγεγραμμένη, πόσο μάλλον όταν ήλθαν και τα μνημόνια μετά την ”μεταρρύθμιση” Παπανδρέου και Ραγκούση. Και φαίνεται ολοφάνερα η αποτυχία στο οικιστικό, την ύδρευση, την καθαριότητα και τις υποδομές, πρωταρχικά. Με όχημα την εκτός σχεδίου δόμηση και την επέλαση της τουριστικής κατοικίας/ εκμετάλλευσης, οι εργολάβοι δημιούργησαν νέες πόλεις μέσα σε κάθε κεντρικό δήμο.

Οι τοπικές πολεοδομικές απέτυχαν τραγικά στον οικιστικό και αστικό σχεδιασμό, αν δεν συνήργησαν κιόλας. Κι αυτή η δόμηση γίνεται χωρίς δημιουργία σοβαρών και ανθεκτικών δικτύων (δρόμοι, ύδρευση, αποχέτευση). Ο πληθυσμός σε αρκετές περιοχές, της βορειοανατολικής Αττικής προεξαρχούσης, αυξήθηκε κατακόρυφα.

Οι δήμοι αδυνατούν να υδρεύσουν αποτελεσματικά τις περιοχές τους, ενώ η σπατάλη νερού σε πισίνες και βαβυλώνιους κήπους είναι φοβερή. Αδυνατούν να μαζέψουν τα απορρίμματα και να εξασφαλίσουν στοιχειώδη καθαριότητα.

Αδυνατούν να χειριστούν τα εγκαταλελειμμένα οικήματα, τα ακαθάριστα οικόπεδα και τις πάμπολλες πολεοδομικές παραβάσεις. Αδυνατούν, τέλος, να καθαρίσουν και να βάλουν σε τάξη, πρώτα από όλα, τη δημόσια γη, την ευθύνη της οποίας έχουν άμεσα. Όσον αφορά στις υποδομές, βαδίζουν με ρυθμό χελώνας, ενώ η πραγματικότητα τρέχει με ρυθμό σπρίντερ.

Σε επίπεδο οργάνωσης και διαχείρισης, οι δήμοι είναι βασίλειο αυθαιρεσίας, πράγμα που αποδεικνύεται από τις υποθέσεις διαφθοράς, αμέλειας και αναποτελεσματικότητας που τους αφορούν. Συνήθως είναι έρμαιο τοπικών φατριών και τοποκισμών. Ο ”Καποδίστριας” κι ο ”Καλλικράτης” απέτυχαν και στο επίπεδο του ευρύτερου συντονισμού, καθώς Περιφέρειες και Αντιπεριφέρειες δεν κατάφεραν να επιτελέσουν το συντονιστικό ρόλο που απαιτείται, ώστε το χάος των δήμων να θεραπευτεί σε κάποιο βαθμό.

Μέσα σε αυτο το χάος το ξέσπασμα των πυρκαγιών δεν προκαλεί καμία έκπληξη, είτε γίνεται τυχαία είτε εσκεμμένα. Σε περιοχές οικιστικής αναρχίας, χωρίς επαρκή υποδομή, με πληθυσμό κυριολεκτικά απροσδιόριστο (κάτοικοι, περιστασιακοί κάτοικοι και τουρίστες), με ακαθάριστα οικόπεδα και παρατημένες αγροτολιβαδικές εκτάσεις, με επικίνδυνες επαγγελματικές δραστηριότητες δίπλα σε σπίτια και μες στο δάσος ενίοτε, δεν είναι καθόλου περίεργο που ξεσπούν συνεχώς πυρκαγιές και γιγαντώνονται γρήγορα.

Ειδικά σε περιβάλλον κλιματικής κατάρρευσης, το αντίθετο θα ήταν περίεργο. Και μετά το κεντρικό κράτος, με την Πυροσβεστική και τα υπόλοιπα Σώματα Ασφαλείας, καλείται να διαχειριστεί τις ανεπάρκειες και τις πολλαπλές αποτυχίες των δήμων. Αυτό πρακτικά είναι αδύνατον.

Αν θέλουμε να αλλάξει κάτι στις μεγάλες επαναλαμβανόμενες κρίσεις, κυρίως πυρκαγιές και πλημμύρες, χρειάζεται ριζικός ανασχεδιασμός του διοικητικού χάρτη της χώρας. Όσο η κατάσταση στους δήμους παράγει κρίσεις, είναι αδύνατον στο κεντρικό κράτος να τις διαχειριστεί κεντρικά, όσα μέσα κι αν διαθέτει. Το χάος δεν γίνεται να διοικηθεί. Μόνη λύση είναι να αντικατασταθεί με κάποιου είδους τάξη. Και αυτή, στην ιστορία του ελλαδικού κράτους, έχει δοθεί πάντοτε μόνο κεντρικά.