Ολυμπιακή εκεχειρία στην Λωρίδα της Γάζας: μια (σχεδόν) χαμένη ευκαιρία

Ενώ οι συγκρούσεις στην Λωρίδα της Γάζας συνεχίζονται, διατρέχοντας πια τον δέκατο μήνα, τα αδιέξοδα, οι απώλειες και η δυστυχία εντείνονται και στις δύο πλευρές, Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Η Ελλάδα, ερμηνεύοντας σχετικά απλουστευτικά το «Ανήκουμε εις την Δύση», μέχρι τώρα αρκείται στο να επαναλαμβάνει την θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά  με το μέλλον στην περιοχή, ενώ Έλληνες εθελοντές, και ανθρωπιστικές οργανώσεις εκπροσωπούν επάξια την χώρα, συμμετέχοντας σε σχετικές πρωτοβουλίες. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία παίζει τα δικά της παιχνίδια, υποστηρίζοντας με κάθε τρόπο την Χαμάς και ονειρευόμενη ότι θα επανέλθει κάποια στιγμή σε αυτήν ο έλεγχος των ιερών  (και για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, Εβραίων Μουσουλμάνων και Χριστιανών) αυτών εδαφών, μέσω της συσπείρωσης των απανταχού μουσουλμάνων στα δικά της επεκτατικά και εθνικιστικά σχέδια. Και όμως, η Ελλάδα έχει την δυνατότητα, με συγκεκριμένα βήματα να συμβάλει στην αποκλιμάκωση της κατάστασης προς το συμφέρον και των δύο λαών της περιοχής, όπως θα δούμε πιο κάτω.

Τί είναι και πώς εφαρμόζεται η Ολυμπιακή εκεχειρία

Στην αρχαία Ελλάδα, Ολυμπιακή εκεχειρία ήταν η παύση των εχθροπραξιών που συντελούνταν μεταξύ των αρχαίων ελληνικών πόλεων κατά την περίοδο που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Συγκεκριμένα, επτά ημέρες πριν την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων έως επτά ημέρες μετά την λήξη τους σταματούσαν ο συγκρούσεις μεταξύ Ελληνικών πόλεων, προκειμένου οι αθλητές να συμμετάσχουν στους αγώνες αλλά και οι θεατές να έχουν ανεμπόδιστη πρόσβαση.  Η ιδέα αυτή προωθήθηκε από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) σε συνεργασία με την Ελλάδα και το 2000 ιδρύθηκε το Διεθνές Κέντρο Ολυμπιακής Εκεχειρίας (ΔΚΟΕ) το οποίο επιδιώκει, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του,  «την παύση όλων των εχθροπραξιών κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και πέραν αυτών».

Σχετικά ψηφίσματα για την τήρησή της έχουν υιοθετηθεί από τον ΟΗΕ, όπως το ψήφισμα 48/11 της 25.10.1993 και η αναφορά (παρ. 10) στην Διακήρυξη της Χιλιετίας του ΟΗΕ που υπογράφηκε από 150 αρχηγούς κρατών, αλλά η δράση της ΔΚΟΕ περιορίζεται κυρίως σε ενημερωτικές ή εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ενώ σημειώνουμε ότι από το 1994 και κάθε 2 χρόνια (πριν την έναρξη των χειμερινών και των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων) ο Πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ απευθύνει έκκληση για την εφαρμογή της Ολυμπιακής εκεχειρίας, την οποία ακολουθεί η έκδοση σχετικού ψηφίσματος.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της παρέμβασης τον περασμένο Μάιο του Γάλλου Προέδρου Μακρόν, με την δημόσια κατάθεση πρότασης εκεχειρίας στην σύγκρουση στην Ουκρανία, με την οποία συντάχθηκε και ο Κινέζος Πρόεδρος. Τελικά, τόσο η Ουκρανία (ενδεχομένως φοβούμενη ότι η εκεχειρία θα μπορούσε να σηματοδοτεί μια ντε φάκτο αποδοχή της υφιστάμενης κατάστασης στο πεδίο), όσο και η Ρωσία (ενδεχομένως μη θέλοντας να δώσει χρόνο στην Ουκρανία για την ανάπτυξη των προσφάτως παραδοθέντων δυτικών όπλων) απέρριψαν την σχετική έκκληση.   

Συμπερασματικά, παρά την στήριξη του ΟΗΕ και την διεθνή αίγλη μας τέτοιας προσπάθειας, ούτε μεμονωμένες προσπάθειες ηγετών, ούτε το Διεθνές Κέντρο Ολυμπιακής Εκεχειρίας, κατάφεραν μέχρι σήμερα να ανταποκριθούν στην ανάγκη μιας διαμεσολάβησης για την επίλυση του διαρκώς αυξανόμενου αριθμού των συγκρούσεων στον κόσμο, ξεκινώντας από μια εκεχειρία σε μια «δύσκολη περιοχή» που θα κατασιγάσει τα πάθη και θα επιτρέψει μια πιο ψύχραιμη και αντικειμενική προσέγγιση.   

Πόλεμος στην Παλαιστίνη: ειρηνευτικές πρωτοβουλίες  …

Η εισβολή ενόπλων της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου και οι τρομοκρατικές πράξεις που διέπραξαν και στην συνέχεια η απάντηση των Ισραηλινών χωρίς να τηρείται η αναλογικότητα, έχουν επιφέρει δυστυχία και στους δύο λαούς, Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι, πρόκειται για μια παγίδα των πλέον σκληροπυρηνικών Παλαιστινίων (που  η ηγεσία τους θεωρεί ενδεχομένως «χρήσιμη» για τους σκοπούς τους την σημερινή αντιπαράθεση) σε βάρος του Ισραήλ (το οποίο εκπροσωπείται με την πλέον συντηρητική κυβέρνηση που είχε ποτέ), που πετυχαίνει μέχρι τώρα τον στόχο της.

Οι  πολύμηνες ειρηνευτικές πρωτοβουλίες  που έχουν αναληφθεί, μέχρι σήμερα σκοντάφτουν σε διαδικαστικά θέματα, που όμως απηχούν τις μακροπρόθεσμες τακτικές επιδιώξεις μέρους των ηγεσιών των 2 πλευρών, όπως είναι οι εξής:

• Από πλευράς Ισραήλ, το υπερσυντηρητικό κόμμα που εκπροσωπεί τους εποίκους και συμμετέχει στην κυβέρνηση δηλώνει υπέρ του εξαναγκασμού μεγάλου μέρους των Παλαιστινίων της Λωρίδας της Γάζας να εγκαταλείψει την περιοχή, ενώ υποστηρίζει την περαιτέρω ανάπτυξη οικισμών στην Δυτική Όχθη, καθώς  και την επανίδρυσή τους στην Λωρίδα της Γάζας. Παράλληλα, η κυβέρνηση αρνείται να συζητήσει την μελλοντική αναγνώριση Παλαιστινιακού κράτους και επιμένει στην διατήρηση του ελέγχου ασφαλείας στα περιοχές αυτές. Εκτιμάται ότι ένα αρκετά μεγάλο μέρος των Ισραηλινών την στηρίζουν, διότι η επιδρομή της Χαμάς ενεργοποίησε το ένστικτο επιβίωσής τους.

• Από πλευράς Χαμάς, ο τόνος δίνεται στην διατήρηση της επιρροής και του στόχου της για μια Παλαιστίνη «από τον Ιορδάνη μέχρι την θάλασσα», αρνούμενη να συζητήσει τις προϋποθέσεις μιας μελλοντικής αναγνώρισης του Ισραήλ. Η υποστήριξή της από τους Παλαιστινίους δεν θα μειώνεται, όσο οι επιθέσεις του Ισραηλινού στρατού θα τους θυμίζουν την Νάκμπα, την μεγάλη καταστροφή με την εκδίωξή τους, παλαιότερα, από τις εστίες τους.

Υπό το πιο πάνω πρίσμα, θέματα όπως της προσωρινής διακυβέρνησης στα Παλαιστινιακά εδάφη δεν βρίσκουν λύση, παρά κάποιες διαφαινόμενες συγκλίσεις, ενώ βέβαια υπάρχουν και «υπόγειοι» συλλογισμοί, όπως το (θεωρητικό) πλεονέκτημα που ενδέχεται οι Ισραηλινοί να αποκτήσουν σε περίπτωση εκλογής του Τραμπ στις εκλογές του προσεχούς Νοεμβρίου, αλλά και το αντίστροφο (επικοινωνιακό) πλεονέκτημα των Παλαιστινίων, λόγω της εντεινόμενης δυστυχίας τους. Στα πιο πάνω πλαίσια, παρά την άσκηση πιέσεων ή και παροχή υποσχέσεων προς τις δύο πλευρές από τους εμπλεκόμενους στην ειρηνευτική διαδικασία (Κατάρ, Αίγυπτος, ΗΠΑ), οι ειρηνευτικές συνομιλίες καρκινοβατούν, χωρίς να καταλήγουν.

… και ανθρωπιστικές προτεραιότητες

Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η εκεχειρία δεν σημαίνει μόνο την διακοπή, κατ’ αρχήν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, των συγκρούσεων που έχουν προκαλέσει χιλιάδες θύματα, νεκρούς ή τραυματίες, αλλά και την διευκόλυνση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους Παλαιστίνιους, η οποία δεν καταφέρνει να φτάσει ούτε στον αναγκαίο βαθμό, ούτε στο σύνολο των Παλαιστινίων. Επιπρόσθετα δε της παροχής ικανών ποσοτήτων τροφίμων, φαρμάκων και καυσίμων (για την πλήρη λειτουργία σταθμών αφαλάτωσης, νοσοκομείων και φούρνων), εξίσου ίσως σημαντική είναι η απομάκρυνση των τεράστιων όγκων σκουπιδιών και η αποκατάσταση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης.

Οι δυσκολίες που υπάρχουν σήμερα στην μεταφορά της αναγκαίας ανθρωπιστικής βοήθειας (και μεγάλο μέρος τους αναμένεται να διευθετηθεί με την εκεχειρία) δεν είναι λίγες:

• Περιοδικές συγκρούσεις κατά μήκος των ακολουθούμενων διαδρομών.
• Δυσκολία μόνιμης επικοινωνίας με τις ισραηλινές δυνάμεις, για να μην αποτελέσουν κατά λάθος στόχο.
• Μειωμένες ποσότητες, λόγω εξονυχιστικών ελέγχων και μη λειτουργίας όλων των σημείων εισόδου.
• Έλλειψη φορτηγών για την διανομή της βοήθειας, μετά την παράδοσή της στην Λωρίδα της Γάζας.
• Κακή κατάσταση δρόμων, λόγω των βομβαρδισμών και των συγκρούσεων.
• Καταστροφή ορισμένων κέντρων αποθήκευσης και διανομής της βοήθειας.
• Επιθέσεις οπλισμένων (ή και απελπισμένων) ανδρών για λεηλασία του μεταφερόμενου φορτίου.
• Παρεμβάσεις υπερσυντηρητικών Ισραηλινών στην βοήθεια που μεταφέρεται μέσω Ισραήλ.
• Δυσκολία πρόσβασης σε αποκομμένες περιοχές, που οι κάτοικοί τους έχουν περισσότερη ανάγκη.
• Αμφισβήτηση για το πού τελικά καταλήγουν ο προμήθειες.

Είναι προφανές ότι χρειάζεται η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων πλευρών (Ισραήλ, Παλαιστινίων, ΟΗΕ), άριστος συντονισμός και λήψη όλων των προληπτικών μέτρων ασφάλειας.

Γιατί η Ελλάδα μπορεί (εκεί που δεν μπορούν άλλοι);

Κατ’ αρχήν μια τέτοια λύση προσφέρει πλεονεκτήματα και οφέλη και στις δύο πλευρές αφού η διεθνής εικόνα, μετά τις κατηγορίες που έχουν διατυπωθεί κατά των ηγεσιών τους, θα βελτιωθεί σημαντικά, αναλογικά με την βελτίωση της κατάστασης των Παλαιστινίων. Ταυτόχρονα, η ενδεχόμενη αδυναμία της πρότασης (δηλαδή, η προσωρινότητα της λύσης) αποτελεί και την δύναμή της, αφού απεμπλέκει το όλο θέμα  της ανθρωπιστικής βοήθειας, σύμφωνα με τις ανάγκες του πληθυσμού, από άλλα πιο δυσεπίλυτα θέματα. Σε κάθε περίπτωση αποτελεί ένα πρώτο βήμα και μια αφορμή για να αλλάξει η τωρινή κατάσταση, ενώ άλλα βήματα αναμένεται να ακολουθήσουν, όπως η επιστροφή των κατοίκων στα σπίτια τους, η εφαρμογή ενός σχεδίου αποκατάστασης της κανονικότητας της ζωής και τέλος η προώθηση μιας κοινά αποδεκτής πρότασης, που θα λύνει οριστικά το θέμα.

Τα πιο πάνω δεν θα ήταν δυνατόν να συμβούν χωρίς τις σημαντικές σχέσεις σεβασμού και αλληλοκατανόησης που ιστορικά αναπτύχθηκαν ανάμεσα στους Έλληνες και τους λαούς της Μέσης Ανατολής, εδώ και χιλιετίες. Οι σχέσεις αυτές, κάποιες φορές  ανταγωνιστικές, συχνά  συνεργασίας και μερικές φορές παράλληλης πορείας αποτελούν μοναδική παρακαταθήκη που μπορεί να αξιοποιηθεί προς το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων.  Σε επόμενο κείμενο θα  αναφερθούμε στο ιστορικό των σχέσεων των Ελλήνων με τους λαούς της αναφερόμενης περιοχής (Παλαιστίνιους, Άραβες, Εβραίους) και την συμβολή τους στην ανάπτυξη και πρόοδο.

Συμπέρασμα

Η χρονική σύμπτωση της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων με την αυξανόμενη ανάγκη ανακούφισης των Παλαιστινίων αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία. Η Ελλάδα έχει την δυνατότητα (και θα πρόσθετα και την υποχρέωση απέναντι στην ιστορία της) να ξεκινήσει άμεσα την σχετική επικοινωνία με τις πλευρές που απαιτείται η συνεργασία τους: ΟΗΕ, ΗΠΑ, Αίγυπτο, Κατάρ και  βεβαίως Παλαιστινιακή Αρχή και Ισραήλ.

Τις τελευταίες ημέρες είδαμε κάποιες πρωτοβουλίες, όπως είναι:

• Η έκκληση του ΓΓ του ΟΗΕ στις 23 Ιουλίου (το μήνυμά του θα μεταδοθεί και στην Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων), που αναφέρεται στην Ολυμπιακή εκεχειρία. Παρόμοια, ο Πρόεδρος Μακρόν αναφέρθηκε άλλη μια φορά στην προσπάθειά του για κήρυξη Ολυμπιακής εκεχειρίας.

• Η επίσκεψη του Πρωθυπουργού του Ισραήλ Νετανιάχου, στις ΗΠΑ, όπου δέχτηκε πιέσεις από τον Πρόεδρο Μπάιντεν και την Αντιπρόεδρο Χάρρις, καθώς και από συγκεντρωμένο πλήθος Εβραίων και άλλων για άμεση παύση των εχθροπραξιών, που όμως δεν φαίνεται να έχουν αποδώσει, αφού κατά την ομιλία του ενώπιον του Κογκρέσου περιορίστηκε σε γενικολογίες.

• Η (με την διαμεσολάβηση της Κίνας) συμφωνία Χαμάς με την Παλαιστινιακή Αρχή, για από κοινού μεταβατική κυβέρνηση μετά την λήξη των εχθροπραξιών, που όμως δεν γίνεται δεκτή από το Ισραήλ.

Παρά τις πιο πάνω δυσκολίες, θεωρούμε ότι υπάρχει ακόμα περιθώριο για μια ουσιαστική παρέμβαση της Ελλάδας για την άμεση εφαρμογή μιας παύσης των εχθροπραξιών, βασισμένης στην ιδέα της Ολυμπιακής εκεχειρίας, που θα σημάνει την άμεση ανακούφιση των Παλαιστινίων αλλά και ουσιαστικά βήματα προς την κατεύθυνση μιας οριστικής και μόνιμης λύσης.