Χεζμπολάχ: Ποιος ο ρόλος της στον Λίβανο, πόσο θα επηρεαστεί από τον θάνατο του Νασράλα

Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, Χασάν Νασράλα, σκοτώθηκε από ισραηλινό αεροπορικό πλήγμα στη Βηρυτό, κάτι που επιβεβαίωσε και η ίδια η οργάνωση, σε μια ενέργεια- περαιτέρω κλιμάκωση των εχθροπραξιών στην ευρύτερη περιοχή.

Όπως σημειώνεται σε σχετικό άρθρο στο The Conversation, η εξόντωση του Νασράλα εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο ενεργειών του Ισραήλ κατά της υποστηριζόμενης από το Ιράν Χεζμπολάχ τις τελευταίες ημέρες, που έχουν προκαλέσει τον θάνατο πολλών ηγετικών στελεχών της οργάνωσης, αλλά και πολλών αμάχων- ενώ ακόμα περισσότεροι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τον νότιο Λίβανο λόγω φόβων για χερσαία επίθεση.

Η Χεζμπολάχ και ο ρόλος της

Η Χεζμπολάχ («κόμμα του Θεού» στα αραβικά) είναι μια παραστρατιωτική οργάνωση που δημιουργήθηκε κατά τον εμφύλιο του Λιβάνου, μετά την ισραηλινή εισβολή το 1982. Επίσημα ιδρύθηκε το 1985 με την έκδοση ενός μανιφέστου που παρουσίαζε τους σκοπούς της Χεζμπολάχ για την περιοχή: Μια εξέγερση σαν αυτή του Ιράν το 1979 στον Λίβανο και τη δημιουργία ενός σιιτικού ισλαμικού κράτους. Δήλωνε πίστη στον ανώτατο ηγέτη της Ιρανικής Επανάστασης, Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί, και δεσμευόταν να πολεμήσει κατά του Ισραήλ στον Λίβανο και τα Παλαιστινιακά Εδάφη.

Ο εμφύλιος του Λιβάνου τελείωσε το 1991 με την υπογραφή της Συμφωνίας του Ταΐφ, στο πλαίσιο της οποίας οι αντίπαλες παρατάξεις συμφώνησαν πως μια πολιτική και δημοκρατική διαδικασία ήταν ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός για τον Λίβανο. Η Χεζμπολάχ έπρεπε να αναπτύξει μια πολιτική πτέρυγα και το 1992 μπήκε στην πολιτική «αρένα», συμμετέχοντας στις εκλογές και κερδίζοντας 12 από 128 έδρες. Ωστόσο αν και η συμφωνία καλούσε σε αφοπλισμό πολιτοφυλακών, επετράπη στη Χεζμπολάχ να διατηρήσει την ένοπλη πτέρυγά της ως μια ομάδα «αντίστασης», μαχόμενη κατά της ισραηλινής κατοχής στον νότιο Λίβανο. Πολλά κόμματα του Λιβάνου συμπαρατάχθηκαν με τη Χεζμπολάχ σε αυτή τη φάση: Αν και δεν συμμερίζονταν απαραίτητα τις απόψεις της ή τη στάση της απέναντι στο Ιράν, εστίαζαν και εκείνα στη μάχη κατά της ισραηλινής κατοχής και οι μαχητές της Χεζμπολάχ είχαν τον κύριο ρόλο σε αυτήν. Από εκεί και πέρα, η παρουσία της Χεζμπολάχ στο κοινοβούλιο και την κυβέρνηση του Λιβάνου, καθώς και οι συμμαχίες της με διάφορα πολιτικά κόμματα, της επέτρεψαν να ελέγχει τη χώρα και να μπλοκάρει αποφάσεις που δεν τη συνέφεραν. Σε αυτήν αποδίδεται το προεδρικό κενό στη χώρα, που υπάρχει από τις 31 Οκτωβρίου ως τώρα: Ο πρόεδρος του κοινοβουλίου, Ναμπίχ Μπέρι, που είναι σιίτης και γνωστός για τις σχέσεις του με τη Χεζμπολάχ, αρνείται να συγκαλέσει το κοινοβούλιο για προεδρικές εκλογές εκτός και αν ο υποψήφιος εγκριθεί από τη Χεζμπολάχ και τους συμμάχους της.

Η οργάνωση επίσης παρέχει και διάφορες υπηρεσίες, όπως κράτους κοινωνικής πρόνοιας, υγειονομικής κάλυψης, εκπαίδευσης και ασφάλειας στην κοινότητα.

Είναι σωστό να εκλαμβάνεται κυρίως ως υποστηριζόμενη από το Ιράν πολιτοφυλακή;

Ναι- κατά κύριο λόγο, είναι μια υποστηριζόμενη από το Ιράν πολιτοφυλακή, υπογραμμίζεται στο δημοσίευμα του The Conversation: Υπάρχει για να υπηρετεί το ιρανικό καθεστώς και να επεκτείνει την ιδεολογία του στην περιοχή, όπως αυτή παρουσιάστηκε στο μανιφέστο του 1985. Το 2009 έβγαλε ένα νέο μανιφέστο στο οποίο διαβεβαίωνε εκ νέου για τη στήριξή της προς τη σιιτική ισλαμική αντίσταση της οποίας ηγείται η Τεχεράνη. Ως προς την οικονομική και στρατιωτική στήριξη, το 2016 ο Νασράλα επιβεβαίωσε πως «ο προϋπολογισμός της Χεζμπολάχ, όλα όσα τρώει και πίνει, τα όπλα και οι ρουκέτες της, έρχονται από την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν». Επιπλέον, με τη στήριξη του Ιράν, η οργάνωση ήταν σε θέση να δημιουργήσει και να επεκτείνει το παράνομο οικονομικό της δίκτυο μέσω «ξεπλύματος» χρήματος, εμπορίου ναρκωτικών και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων.

Πέρα από το Ιράν, στην ανάπτυξη της οργάνωσης έχει παίξει σημαντικό ρόλο και η Συρία. Στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Ταΐφ οι συριακές ένοπλες δυνάμεις καλούνταν να εισέλθουν στον Λίβανο για δύο χρόνια ώστε να βοηθήσουν στην αποκατάσταση του νόμου και της τάξης μετά από πάνω από μια δεκαετία εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο παρέμειναν για πάνω από 16 χρόνια, καθώς οι στενές σχέσεις της συριακής κυβέρνησης με το Ιράν την καθιστούσαν ιδανικό σύμμαχο. Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος της Συρίας το 2011, η Χεζμπολάχ αναδείχθηκε ως σημαντικός παράγοντας της σύγκρουσης, στέλνοντας χιλιάδες μαχητές στη Συρία για να πολεμήσουν υπέρ της κυβέρνησης.

Πόσο δημοφιλής είναι η Χεζμπολάχ στον Λίβανο

Η υποστήριξη προς τη Χεζμπολάχ έχει παρουσιάσει διακυμάνσεις στο πέρασμα των ετών. Όταν το Ισραήλ αποσύρθηκε από τον Λίβανο το 2000, πολλοί πολίτες της χώρας τους είδαν σαν ελευθερωτές. Ωστόσο άλλοι επιθυμούσαν η οργάνωση να σταματήσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και να αναλάβουν οι ένοπλες δυνάμεις του Λιβάνου τη φύλαξη των συνόρων. Επιπλέον, η δημοτικότητα της οργάνωσης έπεσε λόγω του έντονου αντισυριακού συναισθήματος στον Λίβανο. Στις 14 Φεβρουαρίου 2005 ο Λιβανέζος πρωθυπουργός Ραφίκ Χαΐρι, γνωστός για την αντίθεσή του στη Συρία και στη Χεζμπολάχ, δολοφονήθηκε, πυροδοτώντας διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης, κατά της Συρίας και κατά της Χεζμπολάχ, με αποκορύφωμα την αποχώρηση των συριακών δυνάμεων από τον Λίβανο και την πτώση της δημοτικότητας της Χεζμπολάχ εν γένει. Αυτό αντικατοπτρίστηκε στις εκλογές του 2005, όπου επικράτησε ο πολιτικός συνασπισμός που ήταν ενάντια στη Συρία και στη Χεζμπολάχ. Από τότε και μετά, δημοσιογράφοι και πολιτικοί που μιλούσαν κατά της οργάνωσης και της Συρίας έχουν δολοφονηθεί, ενώ έχουν υπάρξει κινήματα κατά της διαφθοράς και του πληθωρισμού, που εξέφραζαν έντονη δυσαρέσκεια και απέναντι στη Χεζμπολάχ. Δημοσκόπηση του 2020 έδειξε πτώση της δημοτικότητάς της ακόμα και στη σιιτική κοινότητα, που αποτελεί περίπου το 1/3 του πληθυσμού.

Δημοσκοπήσεις μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 έδειξαν πως η επιρροή της Χεζμπολάχ είναι μεγαλύτερη από τη δημοτικότητά της. Ειδικότερα, δημοσκόπηση του Αραβικού Βαρομέτρου στις αρχές του 2024 έδειξε πως μόνο το 30% των Λιβανέζων εμπιστεύοναι την οργάνωση, ενώ το 55% λένε ότι δεν την εμπιστεύονται καθόλου. Η οργάνωση έχει ακόμα την εμπιστοσύνη του 85% των σιιτών, αλλά μόνο του 9% των σουνιτών και των Δρούζων και του 6% των χριστιανών.

Ποια είναι η δομή της

Αρχικά η ηγεσία της απετελείτο από ένα θρησκευτικό συμβούλιο επτά μελών που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1980: Έχει παρακλάδια και επιτροπές που ασχολούνται με διάφορα θέματα – οικονομικά, πολιτικά, στρατιωτικά κλπ. Το θρησκευτικό αυτό συμβούλιο, γνωστό ως Συμβούλιο Σούρα, έχει γραφεία στη Βηρυτό, την Κοιλάδα της Μπεκάα και τον νότιο Λίβανο.

Στο τέλος του εμφυλίου προστέθηκαν ακόμα δύο σώματα: Ένα εκτελεστικό συμβούλιο και ένα πολιτμπιρό. Στο θρησκευτικό συμβούλιο προέδρευε ο Σαΐντ Μοχάμαντ Χουσεΐν Φαντλαλάχ, που έχει χαρακτηριστεί ως πνευματικός ηγέτης της Χεζμπολάχ. Τόσο το συμβούλιο όσο και η Χεζμπολάχ δηλώνουν πίστη στον Ανώτατο Ηγέτη του Ιράν. Επίσης το συμβούλιο επιλέγει και τον γενικό γραμματέα της οργάνωσης. Μετά τη δολοφονία του Αμπάς αλ Μουσάουϊ, συνιδρυτή της οργάνωσης, από το Ισραήλ το 1992, ο Χασάν Νασράλα ανέλαβε τη θέση και παρέμεινε γγ ως τον θάνατό του στη Βηρυτό από ισραηλινό πλήγμα.

Πώς θα επηρεαστούν οι επιχειρήσεις της Χεζμπολάχ από τον θάνατο του Νασράλα

Οι επιθέσεις στους βομβητές και άλλες συσκευές ασύρματης επικοινωνίας είχαν στόχο να σπείρουν χάος και να διαταράξουν τις επικοινωνίες μεταξύ ηγεσίας και μονάδων. Οι δολοφονίες διοικητών της οργάνωσης είχαν σκοπό να εξαφανίσουν στελέχη αρμόδια για λήψη αποφάσεων. Ο θάνατος του Νασράλα είναι σίγουρα μεγάλο πλήγμα για την οργάνωση, που ήταν ήδη ευάλωτη από τις προηγούμενες επιθέσεις. Σκοπός είναι να καμφθεί το ηθικό των μαχητών της. Επιπλέον, οι οι επιθέσεις αυτές στέλνουν το μήνυμα πως το Ισραήλ δεν ανέχεται πλέον την ανταλλαγή επιθέσεων στα βόρεια σύνορά του.

Ωστόσο το αποτέλεσμα που θέλει το Ισραήλ ίσως να μην είναι αυτό που θα προκύψει στο τέλος: Μετά τη δολοφονία Μουσάουϊ η δέσμευση της Χεζμπολάχ στην αποστολή της ενισχύθηκε. Ο Νασράλα ακολούθησε στα βήματά του, και υπό την ηγεσία του αυξήθηκαν οι δραστηριότητες στρατολόγησης, το οπλοστάσιο και η επιρροή εντός και εκτός Λιβάνου. Η κατάσταση είναι ρευστή και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τι θα συμβεί μετά. Ωστόσο το νέο κύμα βίας ίσως να ενισχύσει την αποφασιστικότητα της οργάνωσης, ενώ ενδέχεται να εμπλακούν περισσότερο και άλλοι «παίκτες», όπως οι Χούθι της Υεμένης και η Καταΐμπ Χεζμπολάχ στο Ιράκ. Υπενθυμίζεται επίσης πως μετά τον θάνατο του Νασράλα ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Χαμενεΐ, απείλησε το Ισραήλ και δεσμεύτηκε για επιπλέον στήριξη προς τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο.