Το μυστήριο της μορφής: η ζωγραφική του Σόρογκα

Ο φετινός Αύγουστος στα εικαστικά μας πράγματα κρατά ξεχωριστή θέση στον Σωτήρη Σόρογκα. Οσπουδαίος ζωγράφος «επιστρέφει» με καινούργια έργα που φιλοτέχνησε ειδικά για την Πάτμο και την Τήνο. Και τα δύο νησιά, δεμένα με τη μακραίωνη θρησκευτική μας παράδοση, παρέχουν στον καλλιτέχνη το κατάλληλο έδαφος για να συνδεθεί με τους ανώνυμους μαστόρους της βυζαντινής τέχνης.

«Πέρασμα» ονομάζει την έκθεσή του στη νησιωτική αίθουσα του Καπόπουλου, θέλοντας να δείξει ότι η παρουσία του στην Πάτμο δεν είναι ξεκομμένη από τα αιώνια μνημεία της. Παρόμοια με τους αγιογράφους, ο ζωγράφος προσπάθησε και πέτυχε να μοιραστεί μιαν αλήθεια: η εικόνα στον Σόρογκα, περιέχει μια νοητή συμφιλίωση με τον άνθρωπο και την αδυναμία του, μια τρυφερή εγκαρτέρηση για το αναπόδραστο τέλος.

Στα χρόνια της σπουδής, ο δημιουργός έλαβε μαθήματα αγιογραφίας από τον Κωνσταντίνο Γεωργακόπουλο, μαθητή του Κόντογλου, στο εφαρμοσμένο εργαστήριο νωπογραφίας και φορητής εικόνας στην ΑΣΚΤ, κι ως νεαρός ζωγράφος έκανε συντήρηση σε παλιές μεταβυζαντινές εικόνες. «Κάνοντας παραλλήλως κι ολόκληρες δικές μου εικόνες μιμούμενος τις παλιές, μεγάλωσε η αγάπη και το ενδιαφέρον μου γι’ αυτήν την υπέροχη ζωγραφική» έχει πει, εξηγώντας ότι «ήταν μια προωθημένη άσκηση χρωματικής ευαισθητοποίησης, εξαιρετικά χρήσιμη για έναν ζωγράφο που κυνηγάει και στη ζωγραφική του την απόδοση μιας σκουριάς ή το απροσδιόριστο χρώμα ενός παλιού ξύλου».

Από τις παλιοκαιρισμένες εικόνες, από αυτά τα «άγια ξύλα», ο Σόρογκας πρέπει να γνώρισε μιαν ιδιότυπη, αλλ’ επιδραστική θητεία. Ήρθε από πρώτο χέρι σε επαφή με την πατίνα του χρόνου κι έτσι μετέφερε στο προσωπικό του ιδίωμα τη σκουριά ως αξία αισθητική. Επιπλέον, το εκτυφλωτικό λευκό που απλώνεται στο τελάρο σαν χρυσός κάμπος, αποδίδει στα θέματά του ιδιότητες εξωχρονικές, αποκαλυπτικού χαρακτήρα.

Στην Τήνο ταξίδεψε ο ίδιος ως τον Τριαντάρο για τα εγκαίνια της έκθεσης που πραγματοποιήθηκαν το Σάββατο 20 Ιουλίου. Στον «Ασπάλαθο», τη φιλόξενη κατοικία του Φίλιππου Πιέρρου, μοιράστηκε αυτές τις σκέψεις με το φιλότεχνο κοινό:

… Σήμερα είμαι εξαιρετικά ευτυχής επειδή κάναμε μια εκδρομή ως τον Πύργο και θυμήθηκα τα παλιά. Εγώ έρχομαι στο νησί από τη δεκαετία του ’60, όπου πολλοί από εσάς δεν είχατε καν γεννηθεί! Το θεώρησα από την αρχή μαγικό και ταυτοχρόνως ευλογημένο. Είχε κάτι μυστηριακό μέσα στην απλότητά του: η ποικιλία των χρωμάτων της πέτρας, η θάλασσα που το περιβάλλει, ο αέρας αυτός που συνεχώς δηλώνει την παρουσία του και κάνει τα μικρά δεντράκια να προσκυνούν από το βοριά προς το νότο. Αλλά και η ύπαρξη της Θεομήτορος στο ναό το ταυτίζει με το Άγιον όρος, δηλαδή έχουν κάποια συγγένεια οι δύο τόποι, τους οποίους υπεραγαπώ και σέβομαι βαθύτατα όταν πατώ το πόδι μου σ’ αυτά τα μέρη.

»Σήμερα, λοιπόν, μου δόθηκε το δώρο να δω όλα αυτά τα χωριά ξανά, την ιδιοπροσωπία του τόπου, και πραγματικά σκέφτηκα αν η εργασία μου αποδίδει κάτι, ένα ελάχιστο από τη γοητεία και την σπουδαιότητά του. Θυμήθηκα και τον Διονύσιο τον εκ Φουρνά, τον αγιογράφο που έγραψε μια πραγματεία για τους ζωγράφους και είχε πει πως πρέπει, προτού αρχίσουν την εργασία τους, να νηστεύουν και να κάνουν και μια προσευχή στη Θεοτόκο επειδή αυτό απαιτεί ο σεβασμός σε αυτά τα πράγματα τα οποία είναι ανεξήγητα και μακρινά. Εγώ λόγω περιστάσεων ιδεολογικών και άλλων που δεν είναι ώρα να πούμε, δεν προσευχόμουν αλλά σεβόμουν, δηλαδή διαισθανόμουν αν θέλετε, πως ό,τι βλέπουμε δεν είναι μονάχα αυτό∙ υπάρχει και κάτι άλλο.

Η μυστηριακή αφετηρία της εικόνας η οποία τελικά καταλήγει να έχει μια μορφή, ένα λουλουδάκι ας πούμε ή ακόμη και μια πέτρα. Για τις πέτρες βεβαίως έχουν μιλήσει οι ποιητές. Δεν ξέρω αν τα κατάφερα, αλλά προσπάθησα να μην απεικονίσω μονάχα το αντικείμενο με το οποίο ασχολήθηκα, αλλά, αν είναι δυνατόν, να του μεταγγίσω την υποψία μου, το ερώτημά μου για την αφετηρία του. Πού έρχεται και τι είναι αυτό το πράγμα;

»Πολλές φορές όταν βλέπω τον κόσμο ν’ αγαπάει τη ζωγραφική μου, σκέφτομαι “μήπως έχω κάνει και κάτι καλό;” Αυτό λοιπόν με συγκινεί ιδιαίτερα και μ’ ευχαριστεί. Δεν έχω λοιπόν να σας πω τίποτε άλλο παρά μόνο τις ευχαριστίες μου γι’ αυτά τα φτωχά έργα που έχω φτιάξει και που εκκινούνε από την Τήνο, δηλαδή είναι από εδώ. Δεν έχω αφήσει χωριό για χωριό που να μην το έχω εξετάσει, να μην το έχω φωτογραφήσει με εκατοντάδες, σωστότερα, με χιλιάδες φωτογραφίες. Είχα βρει και έναν πεσμένο μύλο στα Υστέρνια  που του είχα βγάλει άπειρες φωτογραφίες, προσπαθώντας να δω γιατί έπεσε και τι σημαίνει αυτή η πτώση. Έχω κάνει ένα σχέδιο και άλλα δυο σπαράγματά του. Τα υπόλοιπα έργα είναι αυτή η μυστηριακή σχέση και ένα μαύρο που κάπου τρυπώνει, σε ορισμένες ραγάδες ή στο άνοιγμα μιας παλιάς πόρτας. Γενικά, τα θέματά μου είναι πάρα πολύ κοντά σε αυτά που βλέπουμε στα νησιά μας, στον τόπο μας. Δεν θέλω να σας κουράζω όμως άλλο. Εύχομαι να σας αρέσουν αυτά που έχω φτιάξει.»

Για τον ποιητή που μοιράστηκε την «Αποκάλυψη» με τους επιγενόμενους, «οι λέξεις είναι τα καράβια του. Κάνουν πολύ μακρινά ταξίδια. Και γυρίζουν όταν είναι τυχερός, φορτωμένα με τα πλούσια κρύσταλλα, που εκεί κάπου, πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες της συνείδησής του, μια ζωή παλιά και μυστική σχημάτισε σαν ένα υποχθόνιο νερό». Για τον ζωγράφο, που δεν άφησε να περάσει πλατύ ποτάμι μέσα από τα δάχτυλά του, αλλά γεύτηκε το νερό του ποιητή, οι πιο ταπεινές μορφές ζωής τυλίχθηκαν στο μαγνάδι του καμβά του και σώθηκαν  στο μυστικό του φως»

Πάτμος, «Kapopoulos Fine Arts»: κεντρική πλατεία Χώρας. Διάρκεια έως 4 Αυγούστου 2024. Όλα τα έργα στις φωτογραφίες παρουσιάζονται στην έκθεση.

Τήνος, «Ασπάλαθος» στο χωριό Τριαντάρος. Διάρκεια έως 10 Αυγούστου 2024 (καθημερινά 18:15 – 21:00).