Σκέψεις για την άνοδο της ακροδεξιάς στη Γερμανία

Η Θουριγγία και η Σαξονία, στις οποίες έγιναν εκλογές, είναι δύο από τα 16 ομόσπονδα κρατίδια της Γερμανίας. Είναι μικρά σε πληθυσμό και ανήκαν στην παλιά Ανατολική Γερμανία. Στις περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας υπάρχει μια ιδιαίτερη εκλογική συμπεριφορά. Είναι βέβαιο ότι δεν αντικατοπτρίζουν το σύνολο της Γερμανίας. 

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι αυτές οι τοπικές εκλογές θα επηρεάσουν ριζικά την πολιτική ζωή στο Βερολίνο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε με τα αποτελέσματα, ούτε ότι πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός. 

Η επίδραση του προσφυγικού-μεταναστευτικού 

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η μεγάλη άνοδος του ακροδεξιού κόμματος «Εναλλακτική για την Γερμανία»-AfD οφείλεται στην χρονική σύμπτωση με ένα τραγικό γεγονός: την επίθεση στην μικρή επαρχιακή πόλη Σόλινγκεν εναντίον πολιτών με μαχαίρι, που κόστισε τη ζωή σε τρεις ανθρώπους, ενώ υπήρξαν και πολλοί τραυματίες. 

Την επίθεση πραγματοποίησε ένας φανατικός ισλαμιστής από την Συρία, ενώ αργότερα η οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος»-ISIS ανέλαβε επισήμως την ευθύνη. Ο δράστης ήταν πρόσφυγας που είχε πάει πριν δύο χρόνια από την Βουλγαρία στη Γερμανία. 

Η αρνητική φυσικά απήχηση αυτού του γεγονότος ήταν τεράστια στη δημόσια συζήτηση στη Γερμανία. Επί πολλές μέρες, αυτό ήταν το μοναδικό θέμα επικαιρότητας στη χώρα. Για μια ακόμα φορά ετέθη το ζήτημα που συνδυάζει προσφυγικό/μεταναστευτικό με την ασφάλεια, ρητορική που ταιριάζει γάντι σε ξενοφοβικές και ρατσιστικές πολιτικές δυνάμεις. 

Η συζήτηση για το θέμα αυτό είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις στη Γερμανία, επί της κεντροδεξιάς διακυβέρνησης των Χριστιανοδημοκρατών της  Άνγκελα Μέρκελ.  Την περίοδο εκείνη είχε ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία. Η Μέρκελ είχε δεχτεί έναν τεράστιο αριθμό προσφύγων, καθώς αυτοί προέρχονταν από εμπόλεμη ζώνη. 

Ήταν μια προοδευτική και ανθρωπιστική χειρονομία, σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο, που όμως συνάντησε την αντίθεση της υπερσυντηρητικής πτέρυγας του ίδιου του κόμματος της. Η πολιτική αυτή «έδωσε φτερά» στην νεοπαγή τότε ακροδεξιά «Εναλλακτική για την Γερμανία», που είχε δημιουργηθεί με βάση την αντίθεση της στο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους. 

Δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη ότι το περιστατικό στο Ζόλινγκεν ενίσχυσε και το ακροαριστερό-λαϊκιστικό κόμμα BSW της Σάρα Βάγκενκνεχτ. Το κόμμα αυτό δημιουργήθηκε πολύ πρόσφατα από διάσπαση του κόμματος «Αριστερά»-Die Linke. 

H Σάρα Βάγκενκνεχτ ήταν επικεφαλής της σταλινικής-νεοκομμουνιστικής τάσης του Die Linke. Το νέο κόμμα που έφτιαξε, βάζοντας στο τίτλο και το δικό της όνομα, έχει σκληρή αντι-μεταναστευτική ρητορική, αντιτίθεται στα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας αλλά και στις πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. 

Είναι ενδιαφέρον, αλλά όχι πρωτόγνωρο, ότι η Θουριγγία και η Σαξονία έχουν από ελάχιστη έως μηδενική παρουσία προσφύγων και μεταναστών. Ο φόβος έναντι των προσφύγων και των μεταναστών είναι σε πολλές περιπτώσεις προϊόν προκαταλήψεων, ιδεολογικών αγκυλώσεων, δραματοποίησης του φαινομένου από μερίδα των Μέσων Ενημέρωσης, σχολιαστών κλπ, παρά από πραγματικές εμπειρίες των ανθρώπων. 

Οι ανατολικογερμανικές ιδιαιτερότητες 

Οι Ανατολικοί έχουν πιο άμεσες προσδοκίες για τους πολιτικούς τους, από ό,τι οι Δυτικοί ψηφοφόροι, και απογοητεύονται πιο εύκολα από αυτούς. Και η περιοχή δεν διαθέτει το πλέγμα των ομάδων της κοινωνίας των πολιτών που βρίσκονται σε όλη τη δυτική Γερμανία, από Εκκλησίες μέχρι συνδικάτα και Ενώσεις Πολιτών. 

Έτσι, όταν ήρθαν οι κρίσεις, από τους πρόσφυγες μέχρι τον κορωνοϊό και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ορισμένοι Ανατολικοί ήταν δεκτικοί στη γοητεία λαϊκιστών πολιτικών, ειδικευμένων στο να εκμεταλλεύονται συγκεκριμένα παράπονα της Ανατολής. 

Ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας της Ανατολικής Γερμανίας συρρικνώνεται. Το AfD και το κόμμα της Σάρα Βάγκενκνεχτ  τα καταφέρνουν καλύτερα στις ερημωμένες, γερασμένες περιοχές. Όπως υποδηλώνει η εκλογική τους συμπεριφορά, είναι δύσκολο να πειστούν οι Ανατολικογερμανοί σε συρρικνούμενες περιοχές να αναπληρώσουν τις τάξεις τους με ξένους, που είναι απαραίτητοι για την τοπική οικονομία. 

Η «Εναλλακτική για την Γερμανία» δεν θα μπει στις δύο τοπικές κυβερνήσεις. Όλα τα υπόλοιπα κόμματα διατηρούν την «υγειονομική ζώνη» έναντι της ακροδεξιάς και δεν δέχονται να συνεργαστούν μαζί της. 

Οι πολιτικές ισορροπίες 

Τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού στο Βερολίνο, Σοσιαλδημοκράτες, Πράσινοι και Φιλελεύθεροι, δεν είχαν ποτέ ιδιαίτερα μεγάλη επιρροή στα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Η υποχώρηση τους σε Θουριγγία και Σαξονία είναι μεν δυσάρεστη για αυτά, αλλά δεν έχει μείζονες επιδράσεις στη σταθερότητα της κυβέρνησης. 

Το μόνο που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση συνεργασίας είναι να συνεχίσει να κυβερνά για έναν ακόμα χρόνο, που διαρκεί η θητεία της. Σε έναν ακριβώς χρόνο, τον Σεπτέμβριο του 2025, θα γίνουν εκλογές σε παγγερμανικό επίπεδο. Μέχρι τότε θα γίνουν εκλογές σε ομόσπονδα κρατίδια που θα δείξουν τις τάσεις που επικρατούν. 

Αυτό που πρέπει να προσέξει κανείς είναι οι  επιδράσεις στην πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι δύο χώρες-ατμομηχανή της ευρωπαϊκής ενοποίησης, Γερμανία και Γαλλία, βρίσκονται στραμμένες στα εσωτερικά προβλήματα τους, καθώς στη Γαλλία ζούμε ακόμα την πολιτική διελκυστίνδα μετά τις εκλογές του Ιουλίου. 

Οι δύο χώρες έχουν αρκετές διαφορές για την μελλοντική πορεία της Ε.Ε., εν μέσω μεγάλων προκλήσεων και των συγκρούσεων στην Ουκρανία και τη Γάζα. Η αποκατάσταση της ουσιαστικής συνεννόησης μεταξύ τους αποκτά επείγοντα χαρακτήρα. 

Ο Θόδωρος Τσίκας είνα Πολιτικός Επιστήμονας-Διεθνολόγος, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης-ΕΕνΟΕ