Πότε -και πώς- το Φεστιβάλ Βενετίας έγινε εφαλτήριο για τα Όσκαρ

Η κούρσα των Όσκαρ ξεκινά στη Βενετία. Από τους τελευταίους 10 νικητές του Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, οι τέσσερις έκαναν πρεμιέρα στο Λίντο, συμπεριλαμβανομένης, πιο πρόσφατα, της ταινίας «Nomadland» της Κλόε Ζάο το 2020, που απέσπασε Χρυσό Λέοντα, το μεγάλο έπαθλο του Φεστιβάλ Βενετίας -η δεύτερη ταινία μετά το «The Shape of Water» («Η Μορφή του Νερού», 2017) του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο που κέρδισε και τα δύο βραβεία, Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και Χρυσό Λέοντα.

Πρόκειται για μια εντυπωσιακή στροφή του ιστορικού κινηματογραφικού Φεστιβάλ (έναρξη την Τετάρτη 28 Αυγούστου), το οποίο, όπως επισημαίνει δημοσίευμα των New York Times, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 είχε χάσει τη διεθνή ακτινοβολία του.

Τα εύσημα αποδίδονται ως επί το πλείστον στον επικεφαλής Αλμπέρτο Μπαρμπέρα. Όταν ξεκίνησε η θητεία του ως καλλιτεχνικού διευθυντή το 2012, το φεστιβάλ πάσχιζε να προσελκύσει ταινίες από τα στούντιο του Χόλιγουντ.

Ο Μπαρμπέρα, ο οποίος ανησυχούσε ότι αυτό το έλλειμα θα μπορούσε να πυροδοτήσει μία αλυσιδωτή αντίδραση, έπεισε την Μπιενάλε, η οποία διοργανώνει το Φεστιβάλ, να ανακαινίσει αίθουσες προβολής και εγκαταστάσεις που δεν είχαν εκσυγχρονιστεί εδώ και δεκαετίες. Επίσης, άρχισε να ταξιδεύει δύο φορές τον χρόνο στο Λος Άντζελες για να συναντηθεί με τους επικεφαλής των στούντιο, αλλά και των ανεξάρτητων κινηματογραφικών εταιρειών.

Τη δεύτερη χρονιά της θητείας του οι προσπάθειες του απέδωσαν καρπούς: Το Φεστιβάλ άνοιξε με την ταινία «Gravity» του Αλφόνσο Κουαρόν, με πρωταγωνιστές τον Τζορτζ Κλούνεϊ και τη Σάντρα Μπούλοκ.  

«Η Warner Brothers δεν ήταν τόσο σίγουρη ότι η ταινία θα έχει εμπορική επιτυχία», δηλώνει ο Μπαρμπέρα. Τελικά, έλαβε διθυραμβικές κριτικές, έκανε εισπράξεις άνω των 700 εκατομμυρίων δολαρίων και χάρισε στον Κουαρόν το Όσκαρ Σκηνοθεσίας – ακριβώς αυτό που ήθελε ο επικεφαλής του Φεστιβάλ.

Έκτοτε, δεν έχει περάσει χρονιά χωρίς να κάνει πρεμιέρα στο Λίντο μια μεγάλη αμερικανική ταινία που καταλήγει με υποψηφιότητα για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων blockbusters όπως το «La La Land» (2016), το «A Star Is Born» (2018), το «Joker» (2019) και το «Dune» (2021), αλλά και ανεξάρτητες παραγωγές που έγιναν επιτυχίες όπως το «Spotlight» (2015) και το «Tár» (2022).

Ένα χρόνο μετά το «Gravity», το Φεστιβάλ σήκωσε αυλαία με το «Birdman» του Αλεχάντρο Ινιάριτου, που κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας το 2015.

«Τότε ήταν που άρχισε ουσιαστικά να γίνεται το σημείο εκκίνησης για τα Όσκαρ», δηλώνει ο Guy Lodge, κριτικός κινηματογράφου του Variety.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η Βενετία, η οποία χρειαζόταν «μια νέα πνοή και μια νέα ταυτότητα», ήταν έτοιμη να επωφεληθεί από τον αμοιβαίο εναγκαλισμό κινηματογραφικών φεστιβάλ και υποψήφιων που εκείνη την εποχή ήταν κάτι σχετικά καινούργιο. (Σημειώνει δε, ότι το «Oppenheimer» του 2023 είναι η πρώτη ταινία με Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας  που δεν είχε κάνει πρεμιέρα σε φεστιβάλ της Βόρειας Αμερικής ή της Ευρώπης, μετά τον «Πληροφοριοδότη» του Μάρτιν Σκορσέζε του 2006).

«Πιστεύω ότι οι διανομείς, οι υπεύθυνοι στρατηγικής και οι επικεφαλής δημοσίων σχέσεων άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι είχαν αυτό το πολύ ανοιχτό πεδίο εκκίνησης για τις ταινίες τους που είχαν στόχο την υποψηφιότητα στα Όσκαρ, σε ένα σημείο της σεζόν που δεν ήταν ούτε πολύ νωρίς, ούτε πολύ αργά, και τους έδινε χρόνο να κάνουν αίσθηση στη Βενετία και στη συνέχεια να αξιοποιήσουν τους μήνες καθ’ οδόν προς το φθινόπωρο».

Δεν είναι μόνο οι μεγάλες ταινίες των στούντιο που έχουν επωφεληθεί από τη βράβευση τους στο Φεστιβάλ Βενετίας, αλλά και μικρότεροι τίτλοι. Όπως κατά τον Lodge, το «Nomadland», μια ταινία που πιθανότατα βοηθήθηκε από το τρόπαιο του φεστιβάλ. «Αν αυτή η ταινία είχε ξεκινήσει από το Sundance, για παράδειγμα -και ήταν πολύ περισσότερο μια ταινία τύπου Sundance-, νομίζω ότι μπορεί να μην είχε διατηρήσει την πορεία της, καθώς η Βενετία τής προσέδωσε ένα επίχρισμα κύρους».

Το νέο status έχει καταστήσει το Φεστιβάλ ιδιαίτερα ανθεκτικό σε δύσκολες στιγμές. Πραγματοποίησε με ασφάλεια την 77η διοργάνωση το 2020, έξι μήνες μετά το ξέσπασμα του Covid και πέρυσι, παρουσίασε ένα δυναμικό πρόγραμμα παρά την απεργία του SAG-AFTRA. Το κυρίως διαγωνιστικό τμήμα περιλάμβανε 23 ταινίες, μεταξύ των οποίων τα φιλμ των Σοφία Κόπολα, Άνα ΝτιΒερνέ, Μάικλ Μαν και βεβαίως, του Γιώργου Λάνθιμου, ο οποίος κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα για τη σουρεαλιστική ταινία του «Poor Things».

Όπως δηλώνει ο Εντ Γκίνεϊ, παραγωγός του Λάνθιμου, σε τηλεφωνική επικοινωνία με τους ΝΥΤ, από τα γυρίσματα της νέας ταινίας του Έλληνα σκηνοθέτη «Bugonia» που γίνονται λίγο έξω από το Λονδίνο, «Είχαμε δεσμευτεί για μια ημερομηνία κυκλοφορίας στις ΗΠΑ στα τέλη του έτους, προτού πάμε στη Βενετία, με την ελπίδα ότι οι απεργίες θα είχαν λήξει μέχρι τότε».

«Αυτό λειτούργησε αρκετά καλά και για εμάς, επειδή η ταινία συζητήθηκε στη Βενετία, επειδή κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα, επειδή πήρε καλές κριτικές κ.λπ. κ.λπ., ακόμη και χωρίς την παρουσία του καστ στο Φεστιβάλ. Αυτό της έδωσε μία καλή δυναμική και της επέτρεψε να προωθηθεί μέχρι τη στιγμή που οι πρωταγωνιστές μας θα μπορούσαν να είναι μαζί μας για την αμερικανική πρεμιέρα», εξηγεί ο Γκίνεϊ.

Το «Poor Things» ήταν η δεύτερη κατά σειρά ταινία του Λάνθιμου που συμμετείχε στο Διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Βενετίας μετά το «The Favourite» (2018), επίσης συμπαραγωγή της Element Pictures του Γκίνεϊ. Μετά τον Χρυσό Λέοντα, το «Poor Things» κατέληξε με τέσσερα Βραβεία Όσκαρ (από 11 υποψηφιότητες), μεταξύ των οποίων και το Α΄ Γυναικείου Ρόλου στην Έμμα Στόουν.

«Έχω μεγάλο σεβασμό για τους σκηνοθέτες που δεν απέσυραν τις ταινίες τους επειδή κάποιοι από τους πρωταγωνιστές τους δεν μπορούσαν να είναι εκεί λόγω της απεργίας στο Χόλιγουντ», λέει η Λόρα Πόιτρας, η οποία κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα το 2022 για το ντοκιμαντέρ της «All the Beauty and the Bloodshed» και η οποία ήταν μέλος της περσινής κριτικής επιτροπής. «Σαφώς ήμασταν αλληλέγγυοι με τους ηθοποιούς και τους σεναριογράφους που απεργούσαν», δηλώνει η Πόιτρας.

Παρόλο που το πρόγραμμα του φεστιβάλ παρέμεινε ως επί το πλείστον ανεπηρέαστο – το «Challengers» του Λούκα Γκουαντανίνο ήταν ο μοναδικός μεγάλος τίτλος που αποσύρθηκε- η Πόιτρας τονίζει ότι «ο αντίκτυπος της απεργίας ήταν πραγματικός», κάνοντας ειδική αναφορά στην απουσία της Έμμα Στόουν -η οποία εκτός από πρωταγωνίστρια ήταν και παραγωγός του «Poor Things»- από την πρεμιέρα της ταινίας στη Βενετία.

Παρότι αναγνωρίζει ότι το Φεστιβάλ Βενετίας έχει γίνει σταθμός στη σεζόν των βραβείων, η Πόιτρας υπογραμμίζει ότι η Βενετία «είναι επίσης ένας τόπος καινοτομίας και όμορφης κινηματογραφικής δημιουργίας», επαινώντας δύο ταινίες που κέρδισαν επίσης κορυφαία βραβεία το 2022, το «Saint Omer» της Αλίς Ντιόπ, που απέσπασε τον Αργυρό Λέοντα-Μεγάλο Βραβείο και το «No Bears» του Τζαφάρ Παναχί που έλαβε το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής.

Ο κριτικός του Variety, Guy Lodge επισημαίνει ότι αρχικά υπήρξε κάποια ανησυχία για τη συνοχή του φεστιβάλ σε σχέση με την εισροή των μεγάλων παραγωγών του Χόλιγουντ. Αλλά κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Μπαρμπέρα διέλυσε αυτόν τον φόβο με τον «αυστηρό και αρκετά περιπετειώδη προγραμματισμό λιγότερο γνωστών τίτλων», ειδικά στο επίσημο διαγωνιστικό.

Κι ενώ το φετινό πρόγραμμα περιλαμβάνει μερικές από τις πιο πολυαναμενόμενες ταινίες της χρονιάς, όπως το «Joker: Folie à Deux» με τον Χοακίν Φίνιξ και τη Lady Gaga και το «The Room Next Door» του Πέδρο Αλμοδόβαρ με την Τίλντα Σουίνοτν και τη Τζούλια Μουρ, ο Μπαρμπέρα επισημαίνει με ενθουσιασμό ότι πάνω από τις μισές ταινίες του Διαγωνιστικού υπογράφουν σκηνοθέτες οι οποίοι είναι νέες αφίξεις στο φεστιβάλ. «Υπάρχουν πολλές εκπλήξεις», όπως λέει.

Ανεξάρτητα από το πόσοι μελλοντικοί υποψήφιοι και νικητές των Όσκαρ θα κάνουν το ντεμπούτο τους στο φεστιβάλ, ο Μπαρμπέρα δηλώνει «ιδιαίτερα ικανοποιημένος» με το φετινό πρόγραμμα, για το οποίο υποβλήθηκαν περισσότερες από 4.000 προτάσεις.

«Ο στόχος ενός φεστιβάλ είναι να ανακαλύπτει νέα ταλέντα, να εξερευνά τα όρια του σύγχρονου κινηματογράφου, τους νέους τρόπους έκφρασης και τις νέες φωνές», καταλήγει. 

Με πληροφορίες από New York Times

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Πέρα από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών: Η άγνωστη, ποιητική πλευρά του Τόλκιν

Ντελόν, Φέιθφουλ,Τζάγκερ: Η σκληρή πραγματικότητα πίσω από τη φωτό που έγινε viral

Απόβαση στη Νορμανδία με Μπρένταν Φρέιζερ, Άντριου Σκοτ, Κέρι Κόντον