Πόσο «πράσινη» είναι η πτήση μου;

Το ταξίδι πλέον έχει μπει στα «χόμπι» μας. Το βλέπεις σε bios, το βλέπεις σε ιστορίες στο Instagram. Έτσι και εγώ, ετοιμαζόμουν να κλείσω μια πτήση για την Πράγα. Ήμουν ενθουσιασμένος, φανταζόμουν ήδη τις γέφυρες του Καρόλου, τα στενά σοκάκια και τα μεσαιωνικά κάστρα. Όταν έφτασα στη σελίδα πληρωμής, παρατήρησα μια επιλογή που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση.

Η πτήση μου θα εξέπεμπε 162 κιλά διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Ωστόσο, με μόλις 6,49 ευρώ μπορούσα να «εξισορροπήσω» τις εκπομπές άνθρακα της πτήσης μου. Και μάλιστα, αν ήμουν και λίγο τσιγκούνης, μπορούσα να αντισταθμίσω μερικώς τις εκπομπές άνθρακα με 2 ευρώ.

Τέλεια! Σκέφτηκα, γιατί όχι; Είναι μόνο λίγα ευρώ για να εξαφανίσω 162 κιλά CO2. Σαν να μην πέταξα δηλαδή.

Όμως, κάτι δεν μου πήγαινε καλά. Αν με 6,49 ευρώ μπορούσα τόσο εύκολα να εξαφανίσω 162 κιλά CO2, γιατί δεν το έκανα κάθε ημέρα; Πώς μπορεί μια πτήση που καίει τόσους τόνους καυσίμου να «εξαφανίζεται» από το περιβαλλοντικό ισοζύγιο τόσο φθηνά; Άρχισα να ψάχνω λίγο καλύτερα, να καταλάβω πώς λειτουργεί αυτό που λέμε «αντιστάθμιση άνθρακα» (carbon offsetting). Και όσο περισσότερο έψαχνα, τόσο περισσότερο αντιλαμβανόμουν ότι η εικόνα ήταν πολύ πιο σύνθετη….και αρκετά απογοητευτική. 

Η αντιστάθμιση άνθρακα και το greenwashing 

Η βασική ιδέα της αντιστάθμισης άνθρακα μοιάζει καλή: οι εκπομπές CO₂ που παράγει κάποιος εξισορροπούνται με την υποστήριξη έργων και δραστηριοτήτων που μειώνουν ή δεσμεύουν τις εκπομπές, όπως η δενδροφύτευση, η χρηματοδότηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή η προστασία δασών. Στην πράξη, όμως, πολλά έργα που διαφημίζονται από τις εταιρίες αποδεικνύονται αναποτελεσματικά ή αμφιβόλου αξίας.

Και εδώ έρχεται το λεγόμενο greenwashing, δηλαδή οι παραπλανητικές πρακτικές που κάνουν τις εταιρείες να φαίνονται πιο φιλικές προς το περιβάλλον από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Τα δέντρα που φυτεύονται μπορεί να μην επιβιώσουν για αρκετά χρόνια ώστε να δεσμεύσουν το απαιτούμενο CO₂. Άλλα έργα, όπως η προστασία δασών, απλώς διατηρούν τους ήδη υπάρχοντες φυσικούς πόρους, χωρίς να προσθέτουν κάτι ουσιαστικό στη μάχη κατά της κλιματικής κρίσης.  Με την αντιστάθμιση άνθρακα, πολλές αεροπορικές εταιρείες δημιουργούν την εντύπωση ότι προσφέρουν μια «πράσινη» επιλογή στους ταξιδιώτες, ενώ στην ουσία συνεχίζουν να λειτουργούν όπως πριν, βασιζόμενες αποκλειστικά σε ρυπογόνα καύσιμα. 

Η αντιστάθμιση άνθρακα, αντί να επιλύει το πρόβλημα των εκπομπών, συχνά το καλύπτει. Δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να συνεχίσουμε να ταξιδεύουμε και να καταναλώνουμε αδιάκοπα, χωρίς ουσιαστικές συνέπειες για το περιβάλλον.

Καλλιεργεί την ιδέα της «φθηνής λύσης». Σκεφτείτε το λίγο. Πώς είναι δυνατόν με απλό τρόπο μπορούμε να αντισταθμιστούν τόσες εκπομπές με ένα τόσο χαμηλό ποσό; Η κλιματική κρίση δεν λύνεται με εφήμερες λύσεις ή φθηνά άλλοθι.  

Ο πλανήτης μας ζητάει πράξεις, όχι ψευδαισθήσεις 

Η πραγματική λύση δεν είναι να πληρώνουμε για την «καθαρή συνείδηση», αλλά να αλλάξουμε τον τρόπο που ταξιδεύουμε και ζούμε. Αυτό σημαίνει, πρώτα απ’ όλα, να πετάμε λιγότερο και όχι σε μεγάλες αποστάσεις. Όταν είναι δυνατό, μπορούμε να προτιμάμε τα τρένα (για αποστάσεις 200–1.000 χλμ) και το λεωφορείο (για αποστάσεις 100–500 χλμ), που έχουν πολύ μικρότερο αποτύπωμα. 

Παράλληλα, μπορούμε να στηρίξουμε αξιόπιστες οργανώσεις που εργάζονται για την προστασία του περιβάλλοντος (όπως Greenpeace, ΑΡΧΕΛΩΝ, WWF Ελλάς κτλ) και  να ασκήσουμε πίεση στις εταιρείες και τις κυβερνήσεις να επενδύσουν σε βιώσιμες υποδομές και καθαρές τεχνολογίες. Ο καταναλωτής (που καλώς ή κακώς είμαστε όλοι) μπορεί με την επιλογή του που ξοδεύει τα χρήματα του, αλλά και με την φωνή του, να ζητήσει από τις μεγάλες εταιρίες να υιοθετήσουν πιο περιβαλλοντικά φιλικές τακτικές. Έχουμε δύναμη στην συμπεριφορά μας, αλλά η αλλαγή δεν θα έρθει μέσα από εύκολες λύσεις. Επιφυλάσσομαι για περισσότερες πρακτικές λύσεις μελλοντικά!

Ως καταναλωτές, ως ταξιδιώτες και ως πολίτες λοιπόν, μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά, όχι αγοράζοντας αντισταθμίσεις άνθρακα, που τελικά δεν λειτουργούν, αλλά με λίγο πιο επίπονες και υπεύθυνες επιλογές και δράσεις.