Πειραιάς: Το λιμάνι των διακοπών και η ιστορία του

Μπήκε ο Αύγουστος και όσοι θέλουν να ταξιδέψουν στα νησιά αναπόφευκτα θα περάσουν από το λιμάνι του Πειραιά. Δεν είναι και πολύ ευχάριστη εμπειρία η τόση πολυκοσμία και η φασαρία, αλλά την ανέχεται κανείς σκεπτόμενος τον ονειρεμένο προορισμό του. Για κάποιους οι δρόμοι του Πειραιά είναι μια κόλαση από την οποία πρέπει να περάσουν πριν βρεθούν στον καλοκαιρινό τους παράδεισό.

Κόλαση θεωρούνται όμως οι δρόμοι του Πειραιά και όλον τον υπόλοιπο χρόνο, ειδικά μετά τις μονοδρομήσεις και την έναρξη της λειτουργίας του τραμ. Υπάρχουν οδηγοί ταξί που λένε ότι σταμάτησαν να δουλεύουν στον Πειραιά λόγω της κίνησης. Εργαζόμενοι οδηγοί μπορεί, όταν φεύγουν για τη δουλειά τους το πρωί, να χρειάζονται σαράντα λεπτά μόνο για να βγουν από τον Πειραιά. Άνθρωποι που μένουν σε προάστια απορούν πως ζούμε εμείς σε αυτήν την πόλη, όπου δεν μπορεί κανείς να παρκάρει πουθενά, σε μια πόλη με ελάχιστο πράσινο, με φασαρία και μεγάλη δυσκολία στην καθαριότητα.

Υπάρχουν κι άλλοι που μας ζηλεύουν, επειδή είμαστε περιτριγυρισμένοι από γαλάζιο. Όπου κι αν περπατήσεις στον Πειραιά, κάπου πιο μακριά σε περιμένουν η θάλασσα και οι γλάροι της. Σε κάποια υπέροχα σημεία βλέπεις τα κύματα και τον ανοιχτό ορίζοντα. Αλλού βλέπεις επιβατικά πλοία ή κρουαζιερόπλοια, πολυτελή κότερα ή ιστιοπλοϊκά σκάφη. Εμένα μου αρέσουν πολύ οι μικρές ψαρόβαρκες, περιτριγυρισμένες μερικές φορές από κάποια γάτα, που σε κάνουν να νιώθεις πως δεν είσαι σε πόλη ή πως δεν είσαι σε αυτήν την εποχή. Έτσι ακριβώς νιώθεις και στον λόφο του Προφήτη Ηλία όπου ανασαίνεις αλλιώς, όπου όλα από ψηλά μοιάζουν διαφορετικά.

Από τότε που ήμασταν παιδιά μας κορόιδευαν όσοι ζούσαν αλλού, επειδή ποτέ δεν λέγαμε ότι είμαστε από την Αθήνα αλλά επιμέναμε ότι είμαστε από τον Πειραιά. Είναι πολύ ξεκάθαρο για εμάς ότι ο Πειραιάς είναι κάτι ξεχωριστό, κάτι αυτόνομο, κάτι που δεν είναι Αθήνα και δεν είναι φυσικά ούτε απλώς το λιμάνι της.

Ο Πειραιάς είναι επίσης κάτι πολύ παραπάνω από ένα φρέσκο ψάρι στο Μικρολίμανο ή ένα ποτό στην Τρούμπα ή μια αφόρητη στάση πριν φύγεις για Κυκλάδες. Ο Πειραιάς είναι μια πόλη με πλούσια ιστορία.

Οι πολιτιστικοί θησαυροί του Πειραιά βρίσκονται εγκλωβισμένοι μέσα στο τρελό του κομφούζιο. Πολύ κοντά στο σούπερ μάρκετ, στο οποίο πρόσφατα έγινε συμπλοκή με ανταλλαγή πυροβολισμών, βρίσκεται το αρχαίο θέατρο της Ζέας. Ένα αρχαιολογικό μέρος, σιωπηλό και κρυμμένο ανάμεσα σε πολυκατοικίες, που υπομένει στωικά τη φασαρία του Πασαλιμανιού. Η αλήθεια είναι πως μπορούν να το δουν καλά μόνο όσοι έχουν βεράντες στα γύρω κτήρια.

Έτσι λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι στον Πειραιά υπάρχουν ερείπια αρχαίου θεάτρου. Είναι από τον 2ο αιώνα π.Χ. και δίπλα βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο με τα εκπληκτικά χάλκινα αγάλματα. Τα μοναδικά αυτά πολύ μεγάλα αγάλματα βρέθηκαν το 1959 στην Οδό Βασιλέως Γεωργίου και Φίλωνος από ένα συνεργείο αποχέτευσης και ύδρευσης. Τα αγάλματα ίσως τα είχαν κρύψει κατά τη λεηλασία του Ρωμαίου Σύλλα, που κατέκτησε την πόλη το 86 π.Χ. ή τα είχαν τοποθετήσει εκεί μεταγενέστεροι αρχαιοκάπηλοι.

Υπάρχουν κι άλλα περίεργα με τα αρχαία του Πειραιά. Όπως, για παράδειγμα, μια πολυκατοικία στην Οδό Συραγγείου στο Πασαλιμάνι, που έχει χτιστεί πάνω ακριβώς από ερείπια των νεωσοίκων. Οι νεώσοικοι ήταν οικοδομήματα σαν κλειστά υπόστεγα, όπου φυλάσσονταν ή επισκευάζονταν τα πλοία την εποχή του Θεμιστοκλή. Μπορεί περνώντας κανείς από αυτό το σημείο να δει αυτά τα αρχαία κάτω από την εν λόγω πολυκατοικία, πίσω από τζάμι.

Είναι και τα τείχη, που θα δεις περπατώντας στην Πειραϊκή. Το μέρος τους που έχει σωθεί είναι από τον Κόνωνα, που ανακατασκεύασε και επέκτεινε τα τείχη του Θεμιστοκλή στη σκοτεινή περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η Πειραϊκή είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα ωραίο μέρος για ούζο. Στην Πειραϊκή περπατάμε πάνω στην Ιστορία χωρίς να το ξέρουμε.

Πιο πέρα, ο Όρμος Αφροδίτης, ένα μαγικό σημείο με ένα εκκλησάκι που νομίζεις ότι έχει μαγέψει τα νερά κι έχει αλλάξει το χρώμα τους. Αν είσαι εκεί στο ηλιοβασίλεμα, μπορείς να ξεχάσεις τα πάντα.

Στο λιμάνι του Πειραιά, στο οποίο θα βρεθούν τόσοι μελλοντικοί παραθεριστές αυτές τις μέρες, υπάρχει κι άλλο ένα ιστορικό μέρος. Τον καιρό της Τουρκοκρατίας ο Πειραιάς ήταν ερημότοπος. Είχε μόνο το Μοναστήρι του Άγιου Σπυρίδωνα, στο σημείο που βρίσκεται σήμερα ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνα, του πολιούχου της πόλης. Το μοναστήρι καταστράφηκε κατά την Επανάσταση. Σε αυτό το σημείο όμως η πρώτη δημοτική αρχή ανέλαβε τα καθήκοντά της το 1835, μέσα στα ερείπια της εκκλησίας του κατεστραμμένου μοναστηριού. Έτσι ξεκίνησε τότε ο Πειραιάς ξανά από το μηδέν.

Είναι πολύ μεγάλη η ιστορία του Πειραιά και σε όσους ενδιαφέρονται για αυτήν συστήνω το Pireorama και τα βιβλία του Στέφανου Μίλεση, του προέδρου της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς, ενός ιστορικού σωματείου που ιδρύθηκε το 1930. Σε όσους θα βρεθούν στο λιμάνι του Πειραιά τον Αύγουστο και δεν αντέχουν την πολυκοσμία, την κίνηση και τη φασαρία συστήνω υπομονή.

Υπομονή και σε εμάς που ζούμε ακόμη στον Πειραιά και που το καλοκαίρι μέσα στη φοβερή του ζέστη καταφεύγουμε σε κάποια σημεία που μας ξεγελούν και νομίζουμε για λίγο πως είμαστε σε κάποιο νησί. Ίσως αυτό που κάνει αυτήν την πόλη τόσο ενδιαφέρουσα να είναι τελικά η συνεχής εναλλαγή των εικόνων της και οι έντονες αντιθέσεις. Αυτός ο περίεργος συνδυασμός αναταραχής και ηρεμίας που φέρνει η θάλασσα. 

ΥΓ: Ευχαριστώ θερμά την Κατερίνα Σακελλαρίδη για τη φωτογραφία με τον πίνακά της, που απεικονίζει το λιμάνι του Πειραιά το βράδυ.

Πηγές:

https://pireorama.blogspot.com/2012/06/blog-post.html

https://pireorama.blogspot.com/2018/06/kononeio-teixos.html

https://pireorama.blogspot.com/2017/05/nevsoikoi.html

https://pireorama.blogspot.com/2014/01/blog-post_9.html