Πέντε πράγματα που δεν πρέπει να ξαναπούμε ποτέ σε ένα παιδί με ΔΕΠΥ

 «Καθίστε ακίνητοι και δώστε προσοχή!» Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα αυστηρά λόγια της δασκάλας μου στην πρώτη δημοτικού, τα οποία έπαιζαν σε επανάληψη, όσο κι αν προσπαθούσα να συμμορφωθώ. Αυτός ο συνδυασμός ήταν αδύνατος για αυτό που αργότερα θα αναγνώριζα ως τον εγκέφαλό μου με ΔΕΠΥ. Πέρασα μεγάλο μέρος εκείνης της χρονιάς σε διακοπή και αισθανόμουν αμήχανα.

Την επόμενη χρονιά, η κυρία Σάουερ (δεν χρειάζεται να αποκρύψουμε το όνομα αυτής της ηρωΐδας) με άφησε να είμαι ο εαυτός μου. Έχοντας φαινομενικά επίγνωση της ανάγκης μου να παραμείνω δραστήρια, με άφησε να ανοίξω ένα χάρτινο μπακάλικο στο πίσω μέρος της τάξης και να διδάξω στους συμμαθητές μου πώς να πλέκουν με μολύβια. Ευδοκίμησα εκείνη τη χρονιά, ακαδημαϊκά και συναισθηματικά.

Πάνω από 1 στα 10 παιδιά στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαγνωστεί με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η αντιμετώπιση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ σαν να είναι νευροτυπικά άτομα (σ.σ. Η λέξη νευροτυπικός /NT περιγράφει ένα άτομο του οποίου η νευρολογική ανάπτυξη και κατάσταση είναι τυπική, και συχνά χρησιμοποιείται για αναφορά σε μη-αυτιστικά άτομα) κάτι που συμβαίνει συχνά, μπορεί να έχει μόνιμες αρνητικές επιπτώσεις.  Και η αλλαγή της γλώσσας μας είναι ένα σημαντικό βήμα για να τα βοηθήσουμε να ευδοκιμήσουν.

Η σημασία της χρήσης θετικής γλώσσας

Αντίθετα με τη δημοφιλή πεποίθηση, η ΔΕΠΥ συνεπάγεται πολύ περισσότερα από τις προκλήσεις της προσοχής. «Όσοι παλεύουν με τη ΔΕΠΥ δυσκολεύονται με την οργάνωση και τον προγραμματισμό, τη διαχείριση του χρόνου, τη μνήμη, την έναρξη εργασιών, τις παρορμητικές συμπεριφορές και τη χρόνια πλήξη στη ρουτίνα», εξηγεί η Ριάν Σουτέρα, λογοθεραπεύτρια και υπέρμαχος της επικοινωνίας που επιβεβαιώνει τη νευροδιαφορετικότητα.

Η Μίκι Λι, ψυχολόγος και ειδική στην αξιολόγηση, θεωρεί ότι η ΔΕΠΥ είναι ένας μοναδικός τρόπος επεξεργασίας πληροφοριών και μάθησης. «Οι εγκέφαλοι της ΔΕΠΥ είναι στην πραγματικότητα διαφορετικοί … όσον αφορά τη δομή και τη συνδεσιμότητα», δήλωσε. Ως αποτέλεσμα, τα παραδοσιακά σχολικά περιβάλλοντα αποτελούν συχνά αναντιστοιχία (με αυτά). «Με την πάροδο του χρόνου, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να διαβρώσουν την αυτοεκτίμησή τους, επειδή τους λένε συνεχώς να διορθώσουν τη συμπεριφορά τους», σημειώνει. 

Η θετική γλώσσα μπορεί να κάνει τη διαφορά, σύμφωνα με την Κρίστεν ΜακΚλερ, θεραπεύτρια που ειδικεύεται στη ΔΕΠΥ. «Ο τρόπος που μιλάμε στα παιδιά γίνεται η φωνή που θα χρησιμοποιήσουν για να μιλήσουν στον εαυτό τους ως ενήλικες», λέει. «Η ενθαρρυντική, τρυφερή γλώσσα προάγει την αυτοσυμπόνια, τη συναισθηματική ρύθμιση και την ανθεκτικότητα, ενώ η επικριτική ή απορριπτική γλώσσα μπορεί να οδηγήσει σε ντροπή, αυτοαμφισβήτηση και ακόμη και κατάθλιψη».

Η ομιλία με «ευγενικό και ενθαρρυντικό τρόπο», προσθέτει ότι μπορεί επίσης να βοηθήσει τα παιδιά με ΔΕΠΥ να αντιμετωπίσουν καλύτερα, ή ακόμη και να αποφύγουν τη δυσφορία της απόρριψης, η οποία προκαλεί εξουθενωτικές αντιδράσεις στην κριτική και τα λάθη.

Πέντε πράγματα που δεν πρέπει να ξαναπούμε σε ένα παιδί με ΔΕΠΥ

1. «Αν ενδιαφερόσουν, θα θυμόσουν»

Οι έρευνες δείχνουν ότι έως και το 85% των παιδιών με ΔΕΠΥ πληρούν τα κριτήρια για μειωμένη μνήμη σε σχέση με την εργασία. Αυτό εξηγεί γιατί το παιδί μας μπορεί να δυσκολεύεται να συγκρατήσει ή να κατανοήσει οδηγίες. Το να ξεχνάει τις εργασίες και τις υποχρεώσεις του πιθανώς έχει ελάχιστη σχέση με το πόσο νοιάζεται.

2. «Αν προσπαθούσες περισσότερο, θα πετύχαινες»

 Πιθανότατα το παιδί προσπαθεί ήδη να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, δηλώνει η  Λι, οπότε «αυτή η δήλωση μπορεί να τα κάνει να νιώσουν ηττημένα και σαν η επιτυχία να είναι απρόσιτη». Αντ′ αυτού, λέει, ας αναγνωρίσουμε την προσπάθεια του παιδιού μας λέγοντας: «Βλέπω πόσο σκληρά δουλεύεις και είμαι περήφανη για αυτό».

3. «Σταμάτα και σκέψου πριν ενεργήσεις»

Μπορεί να είναι απογοητευτικό να βλέπουμε το παιδί μας να ενεργεί παρορμητικά και να το πληρώνει. Η παρορμητικότητα είναι ένας λόγος που τα άτομα με μη ελεγχόμενη ΔΕΠΥ είναι πιο επιρρεπή σε ατυχήματα από άλλους.
Ενώ το να δίνουμε οδηγίες στο παιδί μας να σκέφτεται πριν ενεργήσει μπορεί να φαίνεται λογικό, οι προκλήσεις του ελέγχου των παρορμήσεων της ΔΕΠΥ έχουν τις ρίζες τους στη νευρολογία. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ «συχνά δυσκολεύονται να σταματήσουν και να σκεφτούν πριν δράσουν, όχι επειδή δεν θέλουν, αλλά επειδή ο εγκέφαλός τους επεξεργάζεται τις πληροφορίες διαφορετικά», εξηγεί η ΜακΚλερ. 

Αντί να επικρίνουμε το παιδί μας για τις εγκεφαλικές του διαφορές, ας το βοήσουμε να αναπτύξει δεξιότητες με τρόπους που του φαίνονται φυσικοί και ενδυναμωτικοί, προτείνει η ΜακΚλερ. Θα μπορούσαμε να πούμε: «Παρατηρώ ότι ο εγκέφαλός σου θέλει να πάει γρήγορα αυτή τη στιγμή. Τι θα σε βοηθούσε να επιβραδύνεις τα πράγματα;» ή »Δεν είναι κακό να ενθουσιάζεσαι. Ας σκεφτούμε τι θα σε βοηθήσει». 

4. «Δεσμεύτηκες για αυτό – δεν μπορείς να παραιτηθείς»

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ συχνά είναι βαθιά αφοσιωμένα όταν ενδιαφέρονται για κάτι. Αυτή η παθιασμένη προσοχή, γνωστή ως υπερσυγκέντρωση, μπορεί να χρησιμεύσει ως μια πανίσχυρη δύναμη της ΔΕΠΥ. Όταν όμως το παιδί μας δεν είναι μέσα σε μια δραστηριότητα, η συμμετοχή του μπορεί να πέσει στο μηδέν. Αλλά αυτό δεν πειράζει.

«Ο εξαναγκασμός ενός παιδιού με ΔΕΠΥ να επιμείνει σε μια δραστηριότητα που δεν του αρέσει πλέον, που δεν ”παίζει” με τα δυνατά του σημεία ή που το κάνει να πελαγώνει, μπορεί να οδηγήσει σε αποθάρρυνση και συναισθηματική απορρύθμιση», αναφέρει η ΜακΚλέρ. Επειδή οι εγκέφαλοι των παιδιών με ΔΕΠΥ ευδοκιμούν με την εμπλοκή, την αυτονομία και την ευελιξία, πρόσθεσε, «οι ”άκαμπτες” προσδοκίες μπορεί να δημιουργήσουν άγχος, αντί για ανθεκτικότητα».

Αντί να εξαναγκάζουμε το παιδί μας να παραμείνει δεσμευμένο σε κάτι μη ελκυστικό, η ίδια συνιστά να το υποστηρίξουμε «να κάνει προσαρμογές που προωθούν την αυτογνωσία, τη συναισθηματική ρύθμιση και την ικανότητα να υπερασπίζεται τις ανάγκες του – δεξιότητες που θα χρειαστεί σε όλη τη διάρκεια της ζωής του». 

5. «Κάτσε ακίνητη/ος»

Το να περιμένουμε από κάποιον με ΔΕΠΥ να λειτουργήσει καλά σταματώντας την κίνηση είναι σαν να περιμένουμε από ένα αυτοκίνητο να ταξιδεύει με τα φρένα πατημένα. «Τα παιδιά με ΔΕΠΥ συχνά χρειάζονται κίνηση για να συγκεντρωθούν, να ρυθμίσουν συναισθήματα ή να επεξεργαστούν πληροφορίες», εξηγεί η ΜακΚλερ. «Η καταπίεση αυτού του γεγονότος μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, αποσύνδεση από το σώμα τους και συναισθηματική κατάρρευση».

Αντ′ αυτού, προτείνει να λέτε: «Παρατηρώ ότι κινείσαι πολύ. Είναι οκ να κινείσαι όταν το χρειάζεσαι. Μπορούμε να κάνουμε ένα μικρό διάλειμμα και να βγούμε έξω». 

Μια τέτοια δραστηριότητα αποδίδει καρπούς. Μια μελέτη έδειξε ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ ήταν κατά 45%-55% πιο ικανά να προσέχουν όταν χρησιμοποιούσαν ένα παιχνίδι fidget. Άλλες έρευνες έδειξαν ότι δραστηριότητες όπως το τζούντο ενισχύουν τη μνήμη εργασίας τους. «Αν κινούνται, είναι επειδή το έχουν ανάγκη», δηλώνει η ΜακΚλερ. «Ποτέ να μην τα τιμωρούμε γι′ αυτό». 

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ…

• Ερευνα HuffPost: Είναι η ΔΕΠΥ διαταραχή ή απλά μειονέκτημα – Παρέμβαση της υφυπουργού Παιδείας
• Δύο λόγοι που η ΔΕΠΥ καλπάζει – Ποια τα διαφορετικά συμπτώματα σε αγόρια και κορίτσια
• Πώς είναι να μεγαλώνεις παιδιά με δυσλεξία και διάσπαση προσοχής