Ο κρυφός άσσος της Ελλάδας

Η Συρία έπεσε, ο Τραμπ εξελέγη πανηγυρικά στις ΗΠΑ, η Ευρώπη τελεί σε αφασία, η Ρωσία μετρά πληγές… Πρόκειται για τη τέλεια καταιγίδα ή για μια προδιαγεγραμμένη πορεία της Ιστορίας; Ουδείς εξ ημών δύναται να απαντήσει με κάποια βεβαιότητα. Όμως, αν εστιαστεί κανείς στα γεγονότα και όχι στα δημοσιεύματα του Τύπου και τις δηλώσεις των αρχηγών Κρατών, εύκολα θα αντιληφθεί τόσο τη ρευστότητα όσο και τη πορεία που πρέπει να κρατήσει τόσο η Ελλάδα, ως γειτνιάζουσα χώρα προς τη πλευρά της αναταραχής, όσο και η Δύση, όπως και αν την ορίσουμε.

Προφανώς κάθε απόπειρα ανάλυσης είναι θνησιγενής γιατί βρισκόμαστε μέσα στη τύρβη του γίγνεσθαι, και δεν έχουμε τη πολυτέλεια του εξωτερικού παρατηρητή, αυτού που ούτε επηρεάζει ούτε επηρεάζεται από τη παρατήρηση της εξέλιξης του φαινομένου. Η πτώση της Συρίας και η απραξία της Ευρώπης σηματοδοτεί το τέλος της αποικιοκρατίας στη Μέση Ανατολή. Η διαδικασία ξεκίνησε στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα και ολοκληρώνεται στις πρώτες δεκαετίες του 21ου. Δε χρειάζεται ιδιαίτερη οξυδέρκεια για να παρατηρήσει κανείς ότι τα Κράτη όπως η Συρία ήταν ανεξάρτητα πολιτικά μεν αλλά οικονομικά δέσμια δε. Η έλλειψη αντίδρασης της Ρωσίας αλλά και της Γαλλίας στα γεγονότα της Συρίας των τελευταίων ημερών σηματοδοτεί το τέλος. Οι πάλαι ποτέ κραταιές δυνάμεις συνδιαλέγονται για να διατηρήσουν προνόμια. Νέοι δρώντες όπως το Κατάρ φιλοξενούν το καρέ που κάθονται οι παίκτες, αυτοί που ποντάρουν, ρισκάρουν, και στο τέλος χάνουν ή κερδίζουν. Κάποιες δεκαετίες πριν το καρέ θα το όριζε η Βρετανία, η Γερμανία, η Ευρώπη, που τώρα παρακολουθούν ενεές.

Μακριά από τη Συρία, στον Ειρηνικό και στις θαλάσσιες οδούς του εμπορίου, Κίνα και οι ΗΠΑ ανταγωνίζονται για να κερδίσουν πόντους στο μεγάλο παίγνιο της παγκόσμιας κυριαρχίας. Η κατάσταση θυμίζει τον πόλεμο του 1812-15 όταν η Βρετανία επέβαλε εμπάργκο στις ΗΠΑ κατά τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Οι Αμερικανοί ήταν αδιάφοροι για τα Ευρωπαϊκά θέματα, αλλά ενδιαφερόντουσαν να διεξάγουν εμπόριο με όλους τους εμπολέμους ακόμα και με τη Γαλλία. Οι Βρετανοί εισέβαλαν στις ΗΠΑ, επιχείρησαν ναυτικό αποκλεισμό, αλλά ηττήθησαν. Το αποτέλεσμα δεν ήταν καταληκτικό για την Αυτοκρατορία, αλλά όρισε την ιδιαίτερη σχέση των δυο Κρατών και κυρίως έθεσε πλαίσιο συνεργειών και ανταγωνισμών. Ανάλογα και σήμερα, οι ΗΠΑ και η Κίνα ψάχνουν το δικό τους πλαίσιο στο παγκόσμιο πλέγμα, παραβλέποντας προσωρινά τα περιφερειακά δράματα.

Αν κρίνει κανείς από τη Ρώμη, τα παραπάνω είναι σημάδια ότι είτε η Αμερική απολαμβάνει ένα διάλειμμα πριν την επόμενη αναμέτρηση, όπως μετά τους Καρχηδονιακούς Πολέμους, είτε ο Αμερικανικός αιώνας της μονοκρατορίας παρήλθε, όπως κατά τη περίοδο του Ανδριανού, που ο σκοπός ήταν η διατήρηση των κεκτημένων. Παράλληλα αποδεικνύεται και η παρακμή της Ρωσίας, που καθίσταται σε σημαντικό αλλά περιφερειακό παίκτη, αφού το πεδίο δράσης και επιρροής της περιορίζεται στα σύνορα της Σοβιετίας.

Ο κοινός παρονομαστής όλων των παραπάνω εξελίξεων είναι η οικονομική δύναμη των δρώντων και κυρίως η πρόσβασή τους σε πηγές ενέργειας.

Εδώ είναι κρυμμένος ο ελληνικός άσσος, που δεν είναι άλλος από την ναυτιλία και τον εφοπλισμό, και καθιστά την Ελλάδα πέραν από πολύτιμο οικόπεδο, σημαντικό εταίρο.

Ο άσσος έχει δυο πλευρές:τη σκληρή, δηλαδή τα πλοία, και τη μαλακή που δεν είναι άλλη από τη διαχείριση των πλοίων. Η σημασία του αριθμού πλοίων διαφάνηκε τόσο στη μάχη του Ατλαντικού στον Β’ Παγκόσμιο όσο και στην εκστρατεία των Φώκλαντ.

Στη πρώτη περίπτωση, οι σύμμαχοι έριξαν χιλιάδες πλοία στο νερό αποδεικνύοντας τη βιομηχανική υπεροχή τους και έθεσαν στερρό μηχανισμό οικονομικής ανάπτυξης και παγκόσμιας κυριαρχίας μέσω του εμπορίου μετά το πέρας του πολέμου.

Στη δεύτερη περίπτωση, η Βρετανία αναγκάστηκε και ναύλωσε από τρίτες χώρες φορτηγά και πετρελαιοφόρα για να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις της, άρα πλήρωσε από το υστέρημα της την υπηρεσία τρίτων, που βγήκαν οικονομικά ωφελημένοι από την απροσδόκητη στρατιωτική δράση της Αργεντινής. Οι Έλληνες εφοπλιστές διαχειρίζονται >20% του παγκόσμιου στόλου και ειδικότερα >30% των πετρελαιοφόρων. Άρα όταν και αν απαιτηθεί τα πλοία μπορούν να συνδράμουν σε επιχειρήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εμπειρία της απώλειας του 72% του στόλου μαζί με περισσότερους από 10,000 ναυτικούς κατά το Β’ Παγκόσμιο καθιστούν τα επιπόλαια σχόλια περί πλουτισμού από ασφαλιστικές αποζημιώσεις αβάσιμα και βέβηλα προς τη μνήμη αυτών που χάθηκαν και αυτών που ορφάνεψαν στη ξηρά. Τα νούμερα είναι γνωστά στους παίκτες στο μεγάλο καρέ και το χαρτί της Ελλάδας είναι πάνω στο τραπέζι.

Όμως τα πλοία δεν είναι τίποτα χωρίς τους ανθρώπους τους, που δεν είναι μόνο οι ναυτικοί, αλλά και όλη η μαλακή υποδομή του εφοπλισμού σε προσωπικό, διαδικασίες, σχέσεις και αξιοπιστία στη λύση προβλημάτων. Ο ελληνικός εφοπλισμός αποτελεί τμήμα της soft infrastructure που επικαλείται ο Νομπελίστας για το 2024 Ατσέμογλου. Αυτή η μαλακή υποδομή καθίσταται μοχλός ευμάρειας και ανάπτυξης. Χωρίς αυτή την υποδομή δεν είναι δυνατή ούτε η αγορά ούτε η διαχείριση του στόλου. Ο εφοπλισμός αποτελεί τον καταλύτη για να καταστεί το πλοίο από απλό στοιχείο ενεργητικού μίας εταιρείας, πολλαπλασιαστής εθνικής ισχύος.

Ας είμαστε όμως πραγματιστές: το σενάριο ενός εξαντλητικού και μακρού πολέμου όπως ο Β’ Παγκόσμιος δεν ωφελεί κανένα δρώντα στη παρούσα φάση, άρα η συμβολή του στόλου και του εφοπλισμού δε θα εστιαστεί στη κάλυψη πολεμικών εφοδιαστικών αναγκών. Ο στόλος θα συμβάλει τόσο στον έλεγχο ενεργειακών και εμπορευματικών ροών και κυρίως στη διατήρηση της ευμάρειας στις κοινωνίες, που θα αντιδράσουν αν το βιοτικό τους επίπεδο μειωθεί.

Οι καιροί των μεγάλων ιδεών και κοινωνικών αναζητήσεων έχουν παρέλθει και οι κοινωνίες, ειδικά οι δυτικές απαιτούν από τις ηγεσίες τους διατήρηση της ευπραγίας και ευδαιμονίας των τελευταίων δεκαετιών. Συνεπώς, ο στόλος της Δύσης θα επιτρέψει τη ροή του πετρελαίου αλλά και των νέων καυσίμων, όπως η αμμωνία και τα βιοκαύσιμα, στις αγορές που θα επιλεγούν.

Η Κίνα το γνωρίζει αυτό και διδασκόμενη από την ιστορία της αλλά και την εμπειρία της Ιαπωνίας, διαθέτει ήδη τεράστιο στόλο για να καλύψει τις ανάγκες της ακόμα και σε καιρό αντιπαράθεσης. Η Ρωσία και το Ιράν βιώνουν για μια ακόμα φορά στην ιστορία τους τα αποτελέσματα της υστέρησης σε ναυτική ισχύ. Προς ώρας, ο σκιώδης στόλος -shadow fleet- πετρελαιοφόρων με σημαίες από διάφορα τρίτα κράτη, παρακάμπτει τις κυρώσεις και τον αποκλεισμό της Δύσης. Το ταμείο της Ρωσίας είναι γεμάτο από την εξαγωγή πετρελαίου, καθώς αυτό των χωρών που προσφέρουν υπηρεσίες ή λιμένες για τη χρήση του σκιώδους στόλου. Όμως αυτή είναι η πρώτη φάση της διαμάχης, αφού η Δύση αναπτύσσει τη τεχνολογία για να αποτρέψει αυτή τη πρακτική και ανάλογα να στραγγαλίσει τα δρώντα Κράτη, των οποίων τα πλοία επιχειρούν να διαφύγουν των αποκλεισμών, και η γεωγραφία τους επιβάλει να διασχίσουν το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Σε αυτή τη μεγάλη εικόνα εμπεριέχεται και η Ευρωπαϊκή πολιτική αλλαγής ενεργειακού μείγματος, όμορφα καμουφλαρισμένη σε πολιτική κλιματικής αλλαγής. Οι εξελίξεις, η γεωγραφία της σύγκρουσης από την Ουκρανία μέχρι τη Συρία και τη Γάζα, ως τώρα επιβεβαιώνει τον Μαζάουερ που επιχειρηματολογεί ότι η Ελλάδα αποτελεί το εργαστήριο της εξέλιξης της ευρωπαϊκής ιστορίας, κυρίως λόγω της κυριαρχίας της στο Αιγαίο και της ξεκάθαρης επιλογής του ”ανήκομεν εις τη Δύσην”.

Η Ευρώπη το γνωρίζει αυτό γιατί έχασε τη Μικρασία μαζί με την Ελλάδα το 1922 άρα και το έρεισμα για παρέμβαση. Το ελληνικό στοιχείο ήταν το αγκάθι στο πόδι του Οθωμανικού λέοντα και παλαιότερα των Βενετσιάνων και Γενουατών. Σύντομα η Ευρώπη θα θυμηθεί ότι η αναδυόμενη Αγγλία υιοθέτησε κατά τον ύστερο Μεσαίωνα το έμβλημα του Αγίου Γεωργίου των Γενουατών για να εξασφαλίσει προστασία ναυσιπλοΐας κατά το Μεσαίωνα. Το αυτό θα συμβεί ξανά σε όποιον δρώντα δεν διαθέτει επαρκή στόλο.