Μεταναστευτικό: Ευκαιρίες και προκλήσεις

Η συζήτηση για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος επανέρχεται στην ΕΕ και διχάζει τα κράτη μέλη. Το πώς θα λύσουμε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο κάτι που διχάζει τις κοινωνίες και αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένα φιλόδοξο εγχείρημα και πολύπλοκο πρόβλημα. Η παράνομη ή παράτυπη μετανάστευση έχει φανατικούς υποστηρικτές και εχθρούς και σε μια περίοδο με έλλειμμα ηγεσίας και μεγάλες προκλήσεις, το πιο εύκολο για τον πολίτη είναι να σωπάσει, να συνεχίσουμε να κρύβουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί και να αφήσουμε το θυμό μας για την «αντίπαλη ιδεολογική ομάδα» να θεριέψει. Όμως είναι μια πρόκληση για όλους και από όλες τις ιδεολογικές αφετηρίες, να γίνουμε η φωνή της λογικής και να προσεγγίσουμε την πρόταση που ακολουθεί ως μια βάση εκκίνησης για δημόσιο διάλογο.

Η πρότασή που ακολουθεί λαμβάνει υπόψη δύο σημαντικές παραμέτρους: 

Πρώτον, κάθε λύση πρέπει να βασίζεται σε ένα πλαίσιο ανθρωπισμού και να στηρίζει κοινωνίες που υστερούν σε σχέση με τις πιο ανεπτυγμένες, καθώς και να αναγνωρίζει ότι οι μετανάστες είναι άνθρωποι και ως ανθρώπους πρέπει να τους φερόμαστε. Παράλληλα όμως, αναγνωρίζει οτι τα κράτη υποδοχής είναι κοινωνίες, οι οποίες δεν πρέπει να οδηγηθούν σε αποσταθεροποίηση λόγω της αθρόας εισόδου παράνομων μεταναστών, χωρίς να γίνεται έλεγχος και χωρίς αυτές να ερωτηθούν. Τα κράτη είναι κυρίαρχοι οργανισμοί που επιβάλλουν τη βούληση του λαού εντός της επικράτειάς τους και είναι αδιανόητο να τους επιβάλλονται αποφάσεις τρίτων. 

Πρόκειται για μια πρόταση που θα ενοχλήσει, αλλά και θα προσπαθήσει να υιοθετήσει τα καλύτερα επιχειρήματα και από την αριστερά και από τη δεξιά.  

Η πρόταση χωρίζεται σε δύο σκέλη. Στο πρώτο θα αναλυθούν οι «σκληρές» προτάσεις που θα περιορίσουν την παράνομη μετανάστευση, οι «δεξιές» αν προτιμάτε, και στο δεύτερο μέρος οι πιο «αριστερές» για τα δικαιώματα των νόμιμων μεταναστών που θα γίνουν η μαγιά για ειλικρινή βοήθεια ανθρώπων και κοινωνιών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πρέπει να περιέχει και τις δύο προσεγγίσεις.

Ξεκινάμε με τα αυστηρά μέτρα: 

Θωράκιση έναντι της παράνομης μετανάστευσης

-  Οποιοσδήποτε μη πολίτης της Ε.Ε. που θα επιχειρεί να εισέλθει σε ευρωπαϊκό έδαφος, παράνομα, θα περισυλλέγεται και θα μεταφέρεται σε κέντρα κράτησης κλειστού τύπου. Η πράξη του αυτή θα ισοδυναμεί με αυτόματη απόρριψη του αιτήματος ασύλου και αυτός/αυτή θα απελαύνεται είτε στη χώρα από την οποία κατάγεται, είτε σε αυτήν από την οποία εισήλθε, ή σε χώρες εκτός Ε.Ε. με τις οποίες θα υπάρχουν συμφωνίες επανεισδοχής. Εξαιρέσεις θα υφίστανται σε ελάχιστες περιπτώσεις που παράνομος μετανάστης χρήζει άμεσης ιατρικής βοήθειας, με τη νοσηλεία να μην υπερβαίνει ένα πεπερασμένο και σύντομο διάστημα  (π.χ. για εγκυμονούσες).

-  Η Ε.Ε. μέσω της Frontex θα επιτηρεί τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων, ενώ την ευθύνη περισυλλογής θα έχουν οι κυρίαρχικοι κρατικοί οργανισμοί (π.χ. Λιμεναρχεία/Ακτοφυλακές), με βάση τα όρια που καθορίζονται ήδη στις περιοχές Search and Rescue Regions – SRR.

- Οποιοδήποτε μέσο (π.χ. πλοίο) εισέρχεται σε περιοχή ευθύνης χώρας της Ε.Ε. από τρίτη χώρα (π.χ. Τουρκία, Μαρόκο, Λιβύη κτλ) θα καταγράφεται και οι παράνομοι μετανάστες θα επιστρέφονται πίσω στη χώρα από την οποία εισήλθαν σε ευρωπαϊκό SRR.

-  Θα ασκηθεί πίεση στις τρίτες χώρες για υποχρέωση αποδοχής των ροών αυτών, μιας και ξεκίνησαν από το έδαφός τους, χωρίς όμως να προσφέρεται αμοιβή για κάθε επιστροφή. Σε περιπτώσεις που δεν είναι εύκολο να αποσαφηνιστεί η πύλη εισόδου, ή υπάρχει άρνηση αποδοχής τους από τη χώρα καταγωγής ή εισόδου, τότε η ΕΕ θα τους επιστρέφει σε άλλες χώρες με τις οποίες θα έχει υπογράψει συμφωνίες.

- Είναι δεδομένο ότι αν κάποια γειτονική χώρα αρνηθεί να υποδεχτεί μετανάστες που αποδεδειγμένα ξεκίνησαν από την επικράτειά της, θα υπάρξει πλήρης ενεργοποίηση των οικονομικών όπλων της Ε.Ε. για να επιβάλλει τους όρους της (π χ. η ευρωπαϊκή αγορά θα κλείσει οριστικά για εισαγωγές αγροτικών, εξαγωγές αμυντικού εξοπλισμου, χορήγηση βίζας, αναπτυξιακά δάνεια κτλ.)

- Τα έξοδα που θα καταβάλλονται από τις χώρες της πρώτης γραμμής (αναγνώριση, περισυλλογή, φροντίδα στα κέντρα κράτησης και απέλαση) θα επιμερίζονται στα κράτη της Ε.Ε., όπως σε μεγάλο βαθμό συμβαίνει και σήμερα.

-  Την αρμοδιότητα της περισυλλογής θα την έχουν αποκλειστικά οι κατά τόπους κρατικές αρχές, με εποπτεία των κονδυλίων και των συνθηκών από την Frontex. Η οποιαδήποτε συμμετοχή ΜΚΟ κατά την περισυλλογή θα αντιμετωπίζεται ως έκνομη ενέργεια και συνδρομή σε κυκλώματα παράνομης μετανάστευσης, εκτός αν το λιμενικό έχει ζητήσει την παρέμβαση από παραπλέοντα σκάφη. Τα πληρώματα θα συλλαμβάνονται, τα μέσα θα κατάσχονται και οι ΜΚΟ θα κλείνουν όλα τους τα γραφεία εντός της Ε.Ε.

Μετά την ανάγνωση του πρώτου σκέλους, κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί πώς αυτή η πρόταση εξυπηρετεί τα ιδεώδη του ανθρωπισμού και βοηθάει τους αδύναμους από τον τρίτο κόσμο. Φαίνεται να επικεντρώνεται στο να καταστήσει την Ευρώπη φρούριο, καταδικάζοντας παράλληλα τη φτώχεια των χωρών που συνορεύουν με την Ευρωπαϊκή Ένωση ή αποτελούν χώρες προέλευσης. 

Η Δύση, ωστόσο, στο πλαίσιο του ανθρωπισμού και του γεγονότος ότι κατά μέσο όρο βρίσκεται σε πιο ανεπτυγμένο επίπεδο από άλλες χώρες, πρέπει να βοηθήσει τους μετανάστες και τα κράτη που έχουν ανάγκη. Όχι με φοβικά ή ενοχικά σύνδρομα, αλλά στα πλαίσια μιας εκστρατείας ανθρωπισμού.

Ας προχωρήσουμε, λοιπόν, στην εξέταση του δεύτερου πλέγματος δράσεων, που αφορά τις πιο ‘αριστερές’ προτάσεις: 

Πρόγραμμα *Mataroa. Η ανθρωπιστική πρόταση της Ευρώπης

-Κάθε χώρα της ΕΕ θα δηλώνει ετησίως ένα μέγιστο αριθμό ατόμων που μπορεί και επιθυμεί να φιλοξενήσει. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, αυτός ο αριθμός θα μπορούσε να κυμαίνεται από 4.000 έως 7.000 άτομα, θα  εγκρίνεται από την πλειοψηφία της Βουλής και θα κατανέμεται με βάση τις ανάγκες Περιφερειών και Δήμων. Το πρόγραμμα Mataroa, ανάλογα με τις ανάγκες των κρατών, εκτιμώ ότι θα ξεπερνάει τους 100.000 μετανάστες το έτος, στο σύνολο της Ηπείρου.

- Πολίτες τρίτων χωρών θα έχουν τη δυνατότητα να υποβάλλουν αίτηση συμμετοχής στο πρόγραμμα αυτό, είτε με φυσική παρουσία σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή πρεσβεία, είτε διαδικτυακά σε σχετική πλατφόρμα που θα δημιουργηθεί. Το αίτημα θα περιλαμβάνει και τα εξαρτώμενα μέλη τα οποία ίσως επιθυμούν να μεταναστεύσουν μαζί τους.

- Τα αιτήματα θα αξιολογούνται βάσει κριτηρίων που η κάθε χώρα θα θέτει και θα καθορίζεται το συνόλικο πλήθος των θέσεων που θα δέχεται η Ε.Ε. και τα κράτη, ανά έτος.

- Οι επιλεγμένοι μετανάστες θα μεταφέρονται με ασφάλεια στην αντίστοιχη χώρα που θα τους δέχεται με αεροπλάνα (και όχι σαπιοκάραβα), είτε ως μονάδες, είτε ιδανικά με το σύνολο της οικογένειάς τους.

-  Στη συνέχεια, για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, θα τους παρέχονται συνθήκες που θα επιτρέπουν την ανάπτυξή τους. Αυτό θα περιλαμβάνει εκπαίδευση, στέγη, επαγγελματική εξειδίκευση, μαθήματα ξένων γλωσσών, μαθήματα για ισότητα φύλων, τα ευρωπαϊκά και κλασικά ιδεώδη καθώς και εκπαίδευση αναφορικά με το πως έχει στηθεί η οργάνωση των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

- Ανάλογα με την ηλικία τους, και μετά από λίγα χρόνια παραμονής, θα κληθούν να εργαστούν σε κάποιον τομέα με την υποστήριξη του κράτους. Είναι δύσκολο να αναλυθούν όλα τα βήματα της ενσωμάτωσής τους, όμως μπορούν κάλλιστα σε γενική γραμμή να υιοθετηθούν οι πολιτικές της Ελβετίας, οι οποίες θεωρούνται από τις πιο αποτελεσματικές στη Δύση, αλλά και οι πιο ανθρώπινες.

- Με την πάροδο ενός λογικού και καθορισμένου χρονικού διαστήματος (π.χ. 15-20 ετών), θα καλούνται οι συμμετέχοντες να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους, εκτός και αν οι χώρες θελήσουν να τους κρατήσουν μετά από αξιολόγηση. Αν π.χ. η χώρα υποδοχής συνεχίζει να έχει έλλειψη δυναμικού ή ο μετανάστης έχει αποδείξει την ομαλή του συμμετοχή στην κοινωνία, τότε θα μπορεί να μένει μόνιμα, χωρίς όμως το ποσοστό παραμονής να ξεπερνά το 60% ανά έτος σε επίπεδο χώρας. Οι μετανάστες θα μπορούν να καταθέσουν αίτηση διαμονής σε άλλη χώρα της Ε.Ε. αν αυτό απορριφθεί από τη χώρα υποδοχής, κάτι που θα πρέπει να έχει αποφασιστεί εντός του 15ου/20ου έτους παραμονής. Και εδώ όμως δε θα πρέπει περισσότερο από το 60% των αιτήσεων να είναι θετικό και ο λόγος θα εξηγηθεί σε λίγο.

- Τέλος, το πρόγραμμα δε θα αντικαταστήσει τις υπάρχουσες γραμμές εισόδου στην Ε.Ε., πολιτών από τρίτες χώρες, όπως είναι για παράδειγμα η φοιτητική και η βίζα εργασίας. 

Έχοντας τώρα παρουσιάσει τη μεγάλη εικόνα, η οποία φυσικά αποτελεί βάση διαλόγου και επ ουδενί θέσφατο, πάμε να δούμε τα τεράστια οφέλη που θα προσφέρει. 

Τα πολλαπλά οφέλη της  πρότασης:

• Μηδενισμός των δυστυχημάτων στη Μεσόγειο και του κινδύνου στον οποίο εκτίθενται σήμερα όσοι προσπαθούν να μεταναστεύσουν (ξυλοδαρμοί, βιασμοί, σωματική και ψυχολογική πίεση).

• Μηδενισμός εντός λίγων μηνών των παράνομων εισόδων στην Ε.Ε., καθώς όλοι θα γνωρίζουν ότι η αίτησή τους αυτόματα θα απορρίπτεται και θα επιστρέφουν στο μέρος που ξεκίνησαν το ταξίδι τους ή σε τρίτο κράτος.

• Εξάλειψη των κυκλωμάτων παράνομης διακίνησης και εκμετάλλευσης μεταναστών, τα έσοδα των οποίων υπολογίζονται σε αρκετά δις και οδηγούν σε διαφθορά και χρηματοδότηση τρομοκρατικών ομάδων. Οι μετανάστες θα σταματήσουν να εργάζονται μαύρα, χωρίς ασφάλιση, σε συνθήκες εκμετάλλευσης.

• Εξάλειψη του κινδύνου να αντικατασταθεί ο γηρασμένος ευρωπαϊκός πληθυσμός από ριζιστικοποιημένες ομάδες, καθώς οι νόμιμοι μετανάστες θα αντιπροσωπεύουν μια παλέτα από διαφορετικές κοινωνίες και πολιτιστικά υπόβαθρα. Οι αιτήσεις θα σκανάρονται εξονυχιστικά, και οι μετανάστες θα έχουν οικογένεια, ΑΜΚΑ και μέλλον, πράγμα που θα βάλει ταφόπλακα στα σχέδια όσων θέλουν να στρατολογήσουν νέους ‘μοναχικούς λύκους’ που θα αιματοκυλήσουν την Ευρώπη.

• Συγκεκριμένα, η Ελλάδα, ως χώρα πρώτης γραμμής, θα έχει οφέλη από τη διάθεση κονδυλίων για πλήρη παρακολούθηση του ελληνικού SRR, ευρωπαϊκή απάντηση σε παράλογες αξιώσεις της Άγκυρας σε ζητήματα Έρευνας και Διάσωσης, καθώς και την απόκτηση μέσων πολλαπλών ρόλων για την εκτέλεση των καθηκόντων της (βοήθεια μείωσης των χαμηλών διαθεσιμοτήτων σε μέσα όπως Super Puma, κτλ.). Σε χώρες με θαλάσσια σύνορα όπως η Ελλάδα, θα δημιουργηθεί ένα σύστημα καταγραφής όλων των πλωτών μέσων (με αισθητήρες στο Αιγαίο και χρήση ΑΙ) για να επιβεβαιώνεται η χώρα εισόδου παράνομων μεταναστών. Πληροφορίες από το σύστημα αυτό θα χρησιμοποιούνται και από το ελληνικό ΚΕΠΙΧ.

• Η δημιουργία εγκαταστάσεων για φιλοξενία και διαβίωση νομίμων μεταναστών, με προσεκτικό σχεδιασμό, θα συμβάλλει στην αναβίωση της ζωής στην ύπαιθρο και την ομαλή ενσωμάτωσή τους σε κοινωνίες με πιο ανθρώπινες και ζεστές σχέσεις, στις οποίες θα μπορούν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.

• Μείωση του μεταναστευτικού κόστους στην Ε.Ε. λόγω της εξάλειψης της παράνομης εισόδου, με επιδόματα που θα χορηγούνται σύμφωνα με την αντοχή της κάθε κοινωνίας, τα οποία θα μειώνονται σταδιακά, μιας και θα προσφέροντας κίνητρα στους μετανάστες να βρουν εργασία και να αποδείξουν την ενσωμάτωσή τους, έπειτα από μια περίοδο χάριτος και εκπαίδευσης.

• Η Ε.Ε., μέσω αυτού του μηχανισμού, και του πλαφόν του 60% που αναφέρθηκε νωρίτερα, θα ενθαρρύνει ένα μεγάλο μέρος των μεταναστών να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους, οδηγώντας σε αντιστροφή του Βrain Drain στην Αφρική, Ασία κτλ. Οι χώρες αυτές θα αρχίσουν να ανακτούν τη νεολαία και τα πιο ζωντανά κύτταρά τους, οδηγώντας σε ανανέωση και πρόοδο. Μετά από 15-20 χρόνια, πολλοί θα επιστρέφουν με νέες ιδέες, δεξιότητες και κεφάλαια, απαραίτητα στοιχεία για να γίνει αλλαγή στις κοινωνίες αυτές.

-  Αν η Δύση συνεχίσει να «κλέβει» το πιο δυναμικό κεφάλαιο από τις χώρες αυτές, δε θα μπορέσουν ποτέ αυτές να σπάσουν τον κύκλο φτώχειας και δυστυχίας μέσω της ανάπτυξης των δυνατοτήτων τους. Το φαινόμενο αυτό το βλέπουμε και στην Ελλάδα μέσω του Brain Drain που πραγματοποιήθηκε και της αφαίμαξης μεγάλου ποσοστού του πιο δραστήριου δυναμικού μας.

• Το σχέδιο αυτό θα δώσει ξανά στους Ευρωπαίους πολίτες την αίσθηση του ελέγχου του μέλλοντός τους, μειώνοντας την πόλωση και τη ριζοσπαστικοποίηση που εκμεταλλεύονται ακραίοι και εχθροί της Δημοκρατίας, οι οποίοι συχνά χρηματοδοτούνται από χώρες που επιθυμούν την κατάρρευση της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας.

• Τέλος, η Ε.Ε. θα συνδεθεί με απομακρυσμένες κοινωνίες παγκοσμίως, προωθώντας γέφυρες συνεργασίας και ευαισθητοποίηση για τα προβλήματα που υπάρχουν αλλού. Αυτή η πρόταση αναδεικνύει ένα μήνυμα στρατηγικήςσημασίας και πολιτιστικής επέκτασης της Ε.Ε. σε περιοχές που τις επιβουλεύεται η Κίνα, η Ρωσία, η Τουρκία κτλ. Η Ε.Ε. θα μπορέσει να ορθώσει τοίχος ηθικού πλεονεκτήματος σε αντιδιαστολή με τα δάνεια που δίνονται από κάποιες χώρες με μοναδικό σκοπό το ξεπούλημα κρίσιμων υποδομών όταν αυτά δε θα μπορούν να αποπληρωθούν. Πρόκειται για ένα σχέδιο που πίσω του διαθέτει κράματα υψηλής στρατηγικής, μιας και πολλοί συμμετέχοντες του προγράμματος Mataroa θα επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους και θα προσφέρουν έργο ή θα αναλαμβάνουν θέσεις ευθύνης, αλλά πάντα θα είναι θετικά διακείμενοι στα πολιτισμικά ιδεώδη της Ευρώπης, με όσες προεκτάσεις αυτό μπορεί να έχει. Η χώρα μας ειδικά μπορεί να επωφεληθεί και μεγάλο ποσοστό των συμμετεχόντων να κατάγεται από ιστορικές περιοχές στις οποίες ο Ελληνισμός είχε παρουσία για χιλιάδες χρόνια.

Πολλές λεπτομέρειες της πρότασης δεν μπορούν να αποσαφηνιστούν μέσα στα πλαίσια ενός άρθρου, όπως η κεντρική ιδέα έχει παρουσιαστεί. Πρόκειται για συνδυασμό αυστηρής φύλαξης συνόρων και μιας ιδιότυπης υποτροφίας Fulbright που έχει βοηθήσει χιλιάδες Έλληνες.

Αν διαβάσατε το κείμενο, πολλές πτυχές της πρότασης θα σας βρουν σύμφωνους, αλλά κάποιες, λίγες, θα σας φανούν ξένες. Η Δημοκρατία μπορεί να είναι αργή σε σχέση με απολυταρχικά καθεστώτα, αλλά έχει κάτι εξίσου σημαντικό: Ανθεκτικότητα. Resilience. Αυτό γίνεται γιατί οι πολιτικές που εφαρμόζονται προκύπτουν μέσα από συγκλήσεις, ζυμώσεις και προσαρμογές για να καλύψουν ανθρώπους με διαφορετική οπτική από τη δική μας.

Θεωρώ πως είναι μια καλή αρχή πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε, και η οποία θα καλύψει σε τεράστιο βαθμό τα θέλω όλων των ευρωπαϊκών χωρών με τα αντικρουόμενα συμφέροντα, καθώς και τις τρεις μεγάλες πολιτικές ιδεολογίες.

Είτε θα βρούμε κοινό έδαφος είτε η Δημοκρατία μας, με μαθηματική ακρίβεια, θα καταρρεύσει.

* Mataroa ονομάζεται το θρυλικό πλοίο που το 1945 ναυλώθηκε για να μεταφέρει εκατοντάδες επιζώντες από στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς και Έλληνες πολίτες που έφυγαν από τη χώρα για να γλιτώσουν πολιτικές διώξεις και μεγαλούργησαν έπειτα στους τομείς τους, έχοντας ως έδρα κυρίως τη Γαλλία

Απόψεις και άλλες δηλώσεις που εκφράζονται από χρήστες και τρίτα μέρη (π.χ., bloggers) είναι αποκλειστικά δικές τους και δεν αποτελούν απόψεις της HuffPost Greece. Την ευθύνη για περιεχόμενο που δημιουργείται από τρίτα μέρη φέρουν αποκλειστικά τα μέρη αυτά.