«Μετά το Πάρτι»: Εφηβοι και cyber bullying – Με όπλο ένα κινητό

«’Πήραν μια φωτογραφία μου με μαγιό από το Instagram και έβαλαν γυμνό σώμα. Η φωτογραφία ανέβηκε στο Discord. Την στέλνει ο ένας στον άλλο. Δεν μπορείς πια να το σταματήσεις αυτό’. Οι μαρτυρίες έμοιαζαν με θρίλερ στο Netflix μόνο που δεν ήταν. Ήταν όμως αληθινές και αυτό είχε μια συγκλονιστική δύναμη. Από εκεί αντλήσαμε τις πολυτιμότερες πληροφορίες, αυτή ήταν η πρώτη ύλη που μας έδωσε πρόσβαση στον κόσμο των εφήβων…»

Λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα του νέου έργου της στο Εθνικό Θέατρο, η συγγραφέας Μαρία Ζαβάκου μιλά στη HuffPost για τον διαδικτυακό εκφοβισμό μεταξύ εφήβων και την «τέχνη που μπορεί να έχει μια εξαιρετική δύναμη στο να αποτυπώνει και να διευκρινίζει τι συμβαίνει γύρω μας».

Το «Μετά το Πάρτι», όπως είναι ο τίτλος του -ανάθεση από το Εθνικό Θέατρο στο πλαίσιο του αφιερώματος στο Νεοελληνικό έργο- είναι μία ιστορία ενηλικίωσης στην ψηφιακή εποχή με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη γενιά των social media: από τα likes και τις κόκκινες καρδούλες, μέχρι την ανωνυμία και την παραβίαση της ιδιωτικότητας -τίποτα δεν είναι πια αθώο και τίποτα δεν είναι πια κρυφό.

Σύμφωνα με έρευνα της Eurostat που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Αύγουστο, ένας στους δύο νέους ηλικίας 16-29 ετών στην Ευρώπη (49,04%) έχει πέσει θύμα ιντερνετικού bullying.

Η Μαρία Ζαβάκου μιλά για την έρευνα της και τις μαρτυρίες που δόθηκαν υπό τον όρο της ανωνυμίας, για την παραδοχή «Έχω υπάρξει θύτης αλλά και θύμα», αλλά και για την πρώτη αντίδραση των παιδιών της -τα οποία είναι στην εφηβεία- όταν διάβασαν το έργο. Όπως μας λέει, «Το Μετά το Πάρτι θέλει να μιλήσουμε γι’ αυτό. Να πάρουμε θέση. Να δείξει στους εφήβους τι μπορεί να πάθουν».

Τη σκηνοθεσία της παράστασης υπογράφει η Γιολάντα Μαρκοπούλου με την οποία η συγγραφέας έχει συνεργαστεί στο θέατρο και το σινεμά («Το Άλσος των Σεμνών» στην Πανευρωπαϊκή Συνάντηση Αρχαίου Δράματος στους Δελφούς και «Το νησί της τελειότητας» στο Θέατρο Τέχνης, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Mind the Fact).

-Κυρία Ζαβάκου, τι συμβαίνει «Μετά το πάρτι»; Θα μπορούσατε να μας δώσετε με δυο λόγια το περίγραμμα της ιστορίας σας;

Όλα ξεκινάνε από ένα εφηβικό πάρτι όπου κάποιοι συμμαθητές οργανώνουν μια συνομωσία εκδικητικής πορνογραφίας. Ακολουθεί μια χιονοστιβάδα παρενόχλησης, χλευασμού και εκδίκησης, ένας κύκλος βίας που συντηρούν απωθημένα, κρυφά κίνητρα, η αντίληψη ότι πρέπει να απαντάς διπλά στην προσβολή γιατί διαφορετικά «είσαι το κορόϊδο της υπόθεσης». Παρακολουθούμε δηλαδή, όλα όσα έγιναν μετά από τη βραδιά του πάρτι και πώς επηρεάστηκαν οι ζωές όχι μόνο των συμμαθητών αλλά και όλης της κοινότητας.

-Πόση έρευνα προηγήθηκε μέχρι να αρχίσει η συγγραφή; Σε ποιους ειδικούς απευθυνθήκατε;

Η έρευνα γύρω από το θέμα της ασφάλειας στο διαδίκτυο είχε ξεκινήσει με το τελευταίο μου παιδικό βιβλίο Ζωή και Μάρκος εναντίον Χάκερς (εκδόσεις Petita Demas). Τότε είχα πραγματικά ανησυχήσει με τη συχνότητα περιστατικών εκφοβισμού που άκουγα από μαθητές στο δημοτικό. Σε μια παρουσίαση ένας μαθητής μου είπε: «Κάποιος παρίστανε την καλύτερή μου φίλη στο snapchat και μου έπαιρνε πληροφορίες».

Το θεατρικό έργο Μετά το Πάρτι όμως αφορά μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου. Αν και το φαινόμενο ξεκινάει από το Δημοτικό τείνει να γίνεται πολύ πιο σοβαρό σε μεγαλύτερες ηλικίες. Έτσι η έρευνα επεκτάθηκε, έγιναν συνεντεύξεις με εφήβους, ψυχιάτρους, εγκληματολόγους, δημοσιογράφους, καθηγητές και γονείς. «Πήραν μια φωτογραφία μου με μαγιό από το Instagram και έβαλαν γυμνό σώμα. Η φωτογραφία ανέβηκε στο Discord. Την στέλνει ο ένας στον άλλο. Δεν μπορείς πια να το σταματήσεις αυτό».

Οι μαρτυρίες έμοιαζαν με θρίλερ στο Netflix μόνο που δεν ήταν. Ήταν όμως αληθινές και αυτό είχε μια συγκλονιστική δύναμη. Από εκεί αντλήσαμε τις πολυτιμότερες πληροφορίες, αυτή ήταν η πρώτη ύλη που μας έδωσε πρόσβαση στον κόσμο των εφήβων. Οι μαρτυρίες δόθηκαν με τον όρο της ανωνυμίας και το έργο δεν κάνει άμεση αναφορά σε κάποιο συγκεκριμένο βίωμα αλλά εμπνέεται και συνδέεται με αυτά. Την ιστορία κινούν φράσεις όπως: «Εκείνο το καλοκαίρι ένιωθα την καρδιά μου να λιώνει». «Μιλήστε. Δεν είστε μόνοι». «Έχω υπάρξει θύτης αλλά και θύμα». 

-Ο χαρακτήρας του θύματος ή του θύτη είχε δραματολογικά τη μεγαλύτερη δυσκολία;

Ο κάθε χαρακτήρας βρίσκεται σε μια θέση μια δεδομένη στιγμή εντελώς ανίσχυρος να ελέγξει τους άλλους, αλλά ταυτόχρονα υπεύθυνος για τις αποφάσεις του. Αυτός που βρίσκεται σε μια θέση ισχύος μπορεί αργότερα να βρεθεί σε μια πολύ δύσκολη θέση. Αυτή η αντιστροφή είχε βαθμό δυσκολίας και για τις δυο περιπτώσεις γιατί σημαίνει και αλλαγή στον ψυχισμό. Με άλλα λόγια, το κάθε πρόσωπο ήταν ένα μοναδικό αίνιγμα που έπρεπε να λυθεί.

-Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μεταξύ εφήβων είναι -ή όχι- πιο επικίνδυνος σε σχέση με το bullying που γίνεται με φυσική παρουσία; Και τι σημαίνει η φράση που λέτε στο βίντεο του Εθνικού Θεάτρου «Μια μέρα σου λένε ότι γίνεται πόλεμος μόνο που αντί για όπλα, όλοι κρατάνε κινητά. Την ίδια μέρα, το κινητό γίνεται το μόνο όπλο για να ξεχάσεις ότι γίνεται πόλεμος»;

Ο εκφοβισμός παραμένει επικίνδυνος άσχετα με το μέσο που χρησιμοποιείται. Το διαδίκτυο όμως τον κάνει πολύ πιο εύκολο γιατί είναι ένας αχανής χώρος στον οποίο έχει πρόσβαση ο καθένας χωρίς να προστατεύεται ο χρήστης. Η αποπλάνηση, η ρητορική μίσους, η διαδικτυακή φήμη, η έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο είναι ένα επιπλέον πρόβλημα που προστίθεται στο bullying με φυσική παρουσίαση και κάνει τη ζωή των νέων πολύ πιο δύσκολη.

Το διαδίκτυο συχνά μοιάζει με ναρκοπέδιο και το κινητό με όπλο επιβίωσης. Αν μου κάνεις θα σου κάνω πίσω. Ο πόλεμος ξεκινάει. Όμως το κινητό δημιουργεί και την ψευδαίσθηση ότι μας ταξιδεύει, μας ξεκουράζει. Ένα reel με συνταγές στο Τικ Τοκ, οι συμβουλές μόδας, τα chat rooms είναι πηγή ψυχαγωγίας, διέξοδος από το άγχος και τρόπος αποφυγής δυσάρεστων συναισθημάτων. Αυτή η ψευδό-ασφάλεια είναι και η παγίδα. Καταφεύγουμε στο κινητό για να συνδεθούμε με έναν άλλο κόσμο αλλά αποσυνδεόμαστε από εμάς τους ίδιους και από αυτό που πραγματικά μας απασχολεί. Στο Μετά το Πάρτι, ανάμεσα σε άλλα, περιγράφουμε πώς αυτό που αρχικά φαίνεται να είναι ένα ευχάριστο διάλλειμα τελικά αυξάνει το συναισθηματικό κενό και το άγχος ειδικά στις περιπτώσεις όπου ο χρήστης είναι ευάλωτος. 

-Είστε μητέρα δύο παιδιών στην εφηβεία. Συζητήσατε μαζί τους το θέμα του έργου σας;

Ο διαδικτυακός κόσμος είναι πια μέρος της καθημερινότητας σχεδόν σε κάθε οικογένεια. Δεν είμαστε εξαίρεση. Γίνονται διαρκώς συζητήσεις για τα όρια, τον εθισμό στην οθόνη, τη σωστή χρήση του χρόνου μας. Αυτή η γενιά όμως έχει μάθει να επικοινωνεί διαφορετικά και γι’ αυτό και δυσκολεύεται να παραδεχτεί τις αρνητικές επιπτώσεις που υπάρχουν. Εδώ έρχεται να κάνει τη διαφορά η τέχνη. Όταν διάβασαν το θεατρικό με περίμενε μια ευχάριστη έκπληξη: «μαμά έτσι είναι ο κόσμος μας». Το θεατρικό κείμενο έγινε αφορμή για να δούμε τι μπορεί να συμβεί, τι κάνουμε και τι δεν κάνουμε για να διορθώσουμε το φαινόμενο σαν οικογένειες, σαν κοινωνία, σαν άτομα.

-Ποια φράση του έργου περικλείει, συμπυκνώνει το μέγεθος του σύνθετου αυτού φαινομένου που έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας;

«Cancel Ίρις». Αυτή η φράση περιγράφει όλη την κουλτούρα ματαίωσης του ανθρώπου και την ευχαρίστηση που μπορεί να πηγάζει από τα αρνητικά συναισθήματα σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο.

-Πριν από δύο χρόνια, συνομιλώντας με αφορμή το βιβλίο σας «Η Ζωή και τα Αγριοκόριτσα» μας λέγατε ότι σε μια παρουσίαση ένα παιδί σας είπε «Κυρία, αυτά που γράφετε μου συμβαίνουν στα αλήθεια».

Η τέχνη μπορεί να έχει μια εξαιρετική δύναμη στο να αποτυπώνει και να διευκρινίζει τι συμβαίνει γύρω μας. Το θέμα του εκφοβισμού δυστυχώς έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις αλλά από την άλλη σχεδόν έχουμε συνηθίσει να ακούμε για βιντεοσκοπήσεις ξυλοδαρμών, για απειλές από γονείς σε εκπαιδευτικούς, για συγκάλυψη παραβατικών συμπεριφορών. Το Μετά το Πάρτι θέλει να μιλήσουμε γι’ αυτό. Να πάρουμε θέση. Να δείξει στους εφήβους τι μπορεί να πάθουν. Η κατανόηση της καταστροφικής συμπεριφοράς και της επικινδυνότητας θεωρώ πως είναι προϋπόθεση και για την πρόληψή του φαινομένου. Το θέατρο παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτή την επίγνωση και στην επανεξέταση της κουλτούρας της ανοχής που υπάρχει γύρω από τη βία. 

-Το «Μετά το πάρτι» είναι ένα σκληρό έργο -εννοώ, σκληρό όσο και η πραγματικότητα; Τι να περιμένουμε;

Ανεβάζουμε στην σκηνή μια ιστορία που περιγράφει τις καταστροφικές συνέπειες σε μια ανεύθυνη συμπεριφορά. Όμως η παράσταση είναι πολύ πιο σύνθετη. Κάνει χρήση της τεχνολογίας, έχει μουσική και χορό και μιλάει σε μοντέρνα γλώσσα με ακρωνύμια, Gifs και προβολές. Ετοιμαστείτε για μια εμπειρία γεμάτη εκπλήξεις. 

Ταυτότητα παράστασης

Κείμενο: Μαρία Ζαβάκου

Σκηνοθεσία: Γιολάντα Μαρκοπούλου

Σκηνικά-Κοστούμια: Αριστοτέλης Καρανάνος, Αλεξάνδρα Σιάφκου

Κίνηση: Πατρίσια Απέργη

Μουσική-Ηχητικός σχεδιασμός: David Blouin

Σχεδιασμός βίντεο: Ερατώ Τζαβάρα

Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Δραματολόγος παράστασης: Ειρήνη Μουντράκη

Βοηθός σκηνοθέτριας: Στέλλα Παπακωνσταντίνου              

Βοηθός σκηνογράφων-ενδυματολόγων: Αφροδίτη Ψυχούλη

Παίζουν (με αλφαβητική σειρά):  Ασημίνα Αναστασοπούλου, Θεμιστοκλής Μαλεσάγκος, Μιχαήλ Μελίσσης, ΕλένηΜιχαηλίδου, Βιβή Φωτοπούλου.

Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή

Βίντεο: Νίκος Πάστρας

Info

«Μετά το πάρτι»

Εθνικό Θέατρο / Εφηβική Σκηνή

Θέατρο Rex – Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη»

Πρεμιέρα: 8 Νοεμβρίου

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή, Σάββατο στις 20.00, Κυριακή στις 19.30

Τιμές εισιτηρίων: 10€ γενική είσοδος, ομαδικές κρατήσεις (άνω των 20 ατόμων) 8€, Μειωμένο 5€ (ΑμεΑ, Συνοδοί ΑμεΑ, Άνεργοι)

Προπώλησηεδώ

* Το Εθνικό Θέατρο διοργανώνει την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου και την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου, αμέσως μετά την παράσταση Μετά το πάρτι, δυο συζητήσεις -εξ αφορμής του έργου- για τον Διαδικτυακό Εκφοβισμό με τη συμμετοχή ειδικών επιστημόνων και εφήβων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Αποθέωση για Μπινός και Φάινς στην απονομή του Χρυσού Αλέξανδρου του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Οι 72 χαοτικές ώρες του Αμεντέο Μοντιλιάνι