Η «επιστροφή» του Πικάσο, η γέφυρα με το σινεμά και την Ιβηρική

Διπλά εγκαίνια: το άνοιγμα της αίθουσας δυτικοευρωπαϊκής τέχνης όπου βρήκε τη θέση του το μοναδικό έργο του Πάμπλο Πικάσο που ανήκει σε ελληνικό δημόσιο μουσείο – «Κεφάλι γυναίκας» – και η επανεκκίνηση της Εθνικής Γλυπτοθήκης. Δύο νέες μεγάλες εκθέσεις, μία ελληνοκεντρική και μία διεθνούς ενδιαφέροντος, νέα ιστοσελίδα, διάθεση για συνέργειες και σεβασμός στην κληρονομιά που άφησαν οι παλαιότεροι.

Τα στοιχεία αυτά συμπυκνώνουν σε αδρές γραμμές την επανεκκίνηση της Εθνικής Πινακοθήκης, που σήμανε η νέα της διευθύντρια Συραγώ Τσιάρα κατά την παρουσίαση του προγραμματισμού.

«Η Εθνική Πινακοθήκη έχει ήδη κατακτήσει καίριους στόχους: είναι δημοφιλής, διαθέτει τις υποδομές για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και τις απαιτήσεις της εποχής μας. Αν και υποστελεχωμένη, διαθέτει εξαιρετικό προσωπικό, συνεργάτες και διοίκηση. Εχει πιστούς φίλους και υποστηρικτές. Καιρός να γίνει πιο ευαίσθητη περιβαλλοντικά, πλουραλιστική, ανοιχτή και συμπεριληπτική, να φέρει τις συλλογές και την ιστορία της σε γόνιμο διάλογο με τις σημερινές ανάγκες της κοινωνίας και τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης», τόνισε μεταξύ άλλων, τρεισήμισι μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, του υφυπουργού Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη και της γενικής γραμματέως Σύγχρονου Πολιτισμού Ελένης Δουνδουλάκη.

Η επανεκκίνηση βρίσκει την Εθνική Πινακοθήκη με ελλείψεις σε προσωπικό, και δη φυλακτικό. Με έναν προϋπολογισμό που ναι μεν θα είναι επαρκής για να καλύψει τις ανάγκες της, όπως διαβεβαίωσε η υπουργός Πολιτισμού απαντώντας σε σχετική ερώτηση του «Νσυν», χωρίς ωστόσο να δώσει μια τάξη μεγέθους, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμη και να διπλασιαστεί με έκτακτες επιχορηγήσεις μέσα στο επόμενο έτος. Δεν είναι, όμως, σαφώς προκαθορισμένος, σύμφωνα με όσα ελέχθησαν χθες, όπως συνέβη κατά την παρουσίαση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, τον περασμένο Απρίλιο.

Και ναι μεν μπορεί η έλλειψη προσωπικού να μην επιτρέπει τη χρήση όλων των διόδων του κτιρίου από τους επισκέπτες ή να προβληματίζει τη νέα διευθύντρια, το οικονομικό σκέλος ωστόσο δεν μοιάζει να τη βαραίνει ιδιαιτέρως, καθώς, κατά δήλωσή της, η καλύτερη ισορροπία είναι να καλύπτεται από το κράτος το λειτουργικό κόστος του μουσείου και τα έξοδα του καλλιτεχνικού προγραμματισμού να καλύπτονται από τα έσοδά του, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι το 80% του νέου εκθεσιακού προγράμματος καλύπτεται ήδη κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Ο Πικάσο και ο Μιλέρ

Επιβλητικό, πίσω από το ειδικό προστατευτικό διάφανο κάλυμμα, το «Γυναικείο κεφάλι» του Πικάσο μπορεί, βάσει της προγραμματισμένης πορείας στη νέα αίθουσα που άνοιξε χθες αφιερωμένη στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη, να πρέπει να αποχαιρετά τους επισκέπτες.

Είναι, όμως, το έργο που κλέβει την παράσταση – λόγω και της περιπέτειάς του με την κλοπή και την επανάκτησή του – και δεν αφήνει περιθώριο στους φιλότεχνους να ακολουθήσουν τη χρονολογική πορεία που έχει σχεδιάσει η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Συλλογών, Μουσειολογικού και Καλλιτεχνικού Προγραμματισμού της Εθνικής Πινακοθήκης Εφη Αγαθονίκου για τα 47 έργα στην τρέχουσα έκθεση (στην προηγούμενη παρουσίαση περιλαμβάνονταν 60 από τα 1.250 έργα της συλλογής). Παλαιότερος πίνακας είναι η «Αγία Τριάδα» (π. 1389), που αποδίδεται στον Μάρκο Βενετσιάνο, και νεότερος το «Σεληνιακό τοπίο» (π. 1966) του Λούτσιο Φοντάνα.

Απέναντι από το έργο του Πικάσο και τον «Μύλο» (1905) του Πιτ Μοντριάν, που επίσης εκλάπη το 2012, υπάρχει ένα κενό μήκους 8 μ. και ύψους 4 μ. Είναι η θέση για το έργο «30ή Μαρτίου 1814» του Σαρλ-Λουί-Λισιέν Μιλέρ, στο οποίο αποτυπώνεται η παραμονή της πτώσης του Παρισιού από τις δυνάμεις της Πρωσίας, της Αυστρίας και της Ρωσίας. Η μνημειακών διαστάσεων ελαιογραφία, αφού συντηρηθεί παρουσία του κοινού στην Εθνική Γλυπτοθήκη – η οποία επαναλειτουργεί από αύριο ύστερα από δύο χρόνια λόγω εργασιών -, με τη βοήθεια μιας κινούμενης γέφυρας, θα τοποθετηθεί στη θέση της, όπου θα γίνουν και οι τελευταίες εργασίες συντήρησής της.

Νέες εκθέσεις

Δύο νέες εκθέσεις σχεδιάζει η Εθνική Πινακοθήκη για το 2023 και το 2024. Η πρώτη θα ξεκινήσει την άνοιξη και θα ολοκληρωθεί στο τέλος του επόμενου έτους με θέμα το «Αστικό βίωμα στις δεκαετίες 1950 – 1960 – 1970 στις εικαστικές τέχνες και στον κινηματογράφο». Στην ομαδική έκθεση ελλήνων δημιουργών, κυρίως από τον χώρο του κριτικού ρεαλισμού, θα παρουσιαστούν περίπου 50 έργα στα οποία οι καλλιτέχνες «παρατηρούν, καταγράφουν και ερμηνεύουν τις μεταβολές του αστικού τοπίου με ρεαλιστική διάθεση τεκμηρίωσης ή προτιμούν να εξιδανικεύουν το αστικό τοπίο συνοψίζοντάς το σε ένα ελληνοκεντρικό ιδεόγραμμα ειδυλλιακής αστυγραφίας».

Εγκαινιάζοντας δε την πρακτική της διατομεακότητας, η έκθεση θα διερευνήσει τις εκδοχές του αστικού βιώματος επίσης στις δημοφιλείς ελληνικές ταινίες, καθώς και στον κινηματογράφο κριτικού ρεαλισμού σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Η δεύτερη έκθεση προγραμματίζεται για την άνοιξη του 2024 και θα έχει ως κεντρικό θεματικό άξονα τη «Δημοκρατία», με επίκεντρο τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια διεθνή διοργάνωση με τη συμμετοχή μουσείων και ιδρυμάτων της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, δεδομένου ότι το 1974 με την Επανάσταση των Γαρυφάλλων στην Πορτογαλία αποκαταστάθηκε η δημοκρατία μετά τη σχεδόν μισού αιώνα δικτατορία του Σαλαζάρ, ενώ στην Ισπανία την επόμενη χρονιά αρχίζει η μετάβαση προς τη δημοκρατία μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο, που διατηρούσε αυταρχικά την εξουσία από το 1939. Η έκθεση θα πλαισιωθεί από συνέδριο, εργαστήρια, παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές ντοκιμαντέρ και ταινιών μυθοπλασίας και δημόσιες συζητήσεις.

Παράταση παίρνει ως τις αρχές Μαρτίου του 2023 η έκθεση – αφιέρωμα στο έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη, στο πλαίσιο της οποίας θα ανέβει τον Φεβρουάριο θεατρική παράσταση, βασισμένη στο κείμενο του επιθεωρησιογράφου Νίκου Γιοκαρίνη με θέμα τις έριδες γύρω από την καλλιτεχνική στάση του Κωνσταντίνου Παρθένη.

Εκπαιδευτικά προγράμματα

Σχεδιάζονται, εξάλλου, εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγήσεις (και στα αγγλικά) τόσο για το κεντρικό κτίριο όσο και για τα παραρτήματα που θα καλύπτουν τις ανάγκες πολλών ομάδων: από βρέφη 18 μηνών έως ξενόγλωσσους επισκέπτες και πρόσφυγες.

Παράλληλα προγραμματίζεται η επανασχεδίαση της μόνιμης συλλογής στον τρίτο όροφο με άξονα την ιστορία των συναισθημάτων, των ιδεών και των εμπειριών, η οποία και θα εναλλάσσεται με συχνότητα περίπου δύο ετών. Η διοργάνωση, επίσης, εκθέσεων σε άλλους στεγασμένους και υπαίθριους χώρους του κτιρίου, του οποίου ο νυχτερινός φωτισμός έχει μειωθεί, χωρίς να θίγεται η ασφάλεια, στο πλαίσιο της μείωσης κατανάλωσης ρεύματος λόγω της ενεργειακής κρίσης.

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»