Γράμμα Ιμάμογλου περί δημοκρατίας και αναντικατάστατης Τουρκίας από τη φυλακή

Με επιστολή του από το κελί όπου κρατείται στη φυλακή Σιλιβρί, ο Εκρέμ Ιμάμογλου καταγγέλλει την αυταρχική εκτροπή του Ερντογάν, υπερασπίζεται τη  δημοκρατία στην Τουρκία, αλλά επιμένει στο γνώριμο αφήγημα περί “αναντικατάστατης Τουρκίας” — μιας χώρας που παραμένει κρίσιμη για τη σταθερότητα της διεθνούς τάξης.

«Το μέλλον της δημοκρατίας στην Τουρκία αφορά όλο τον κόσμο» — αυτός είναι ο τίτλος του άρθρου που υπογράφει από το κελί του ο Εκρέμ Ιμάμογλου, δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και ηγετική φυσιογνωμία της τουρκικής αντιπολίτευσης, το οποίο παραχώρησε στους Financial Times λίγες εβδομάδες μετά τη σύλληψή του. Από τις πρώτες φράσεις, γίνεται φανερό ότι ο Ιμάμογλου δεν γράφει μόνο για την πολιτική καταστολή στην Τουρκία, αλλά κυρίως για τον γεωπολιτικό της ρόλο. Υιοθετεί πλήρως τη ρητορική περί “αναντικατάστατης Τουρκίας” — μιας χώρας-κλειδί για την παγκόσμια ασφάλεια, το εμπόριο και τη διπλωματία.

Όμως, εκεί που ο Ερντογάν στήριξε αυτή τη θέση σε μια αυταρχική, συγκεντρωτική εξουσία, ο Ιμάμογλου τη θεμελιώνει στη δημοκρατία και στο κράτος δικαίου. 

Ο Ιμάμογλου γράφει από τη φυλακή Σιλιβρί, «όπου κρατούνται επίσης πολλοί άλλοι εκλεγμένοι αξιωματούχοι, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές», όπως τονίζει.

«Καθώς η ΕΕ προσπαθεί να οχυρωθεί απέναντι στις αυξανόμενες προκλήσεις, η παρουσία μιας δημοκρατικής Τουρκίας είναι απαραίτητη. Ένα καθεστώς που φιμώνει τη νεολαία του, συνθλίβει τη διαφωνία και κυβερνά με το φόβο θα εμβαθύνει μόνο την περιφερειακή αστάθεια» αναφέρει ο Ιμάμογλου σε ένα σημείο της επιστολής του και παρουσιάζει την Τουρκία ως «γεωπολιτικό σταυροδρόμι» και «κλειδί» για την ασφάλεια της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Μαύρης Θάλασσας και πολύ περισσότερο για τη σταθερότητα της διεθνούς τάξης πραγμάτων. Η σύλληψή του, υποστηρίζει, είναι ενδεικτική της αποσάθρωσης του κράτους δικαίου, αλλά και σημάδι πως η εσωτερική κρίση της Τουρκίας έχει επιπτώσεις που υπερβαίνουν τα σύνορά της.

«Η Τουρκία παραμένει βασικός παίκτης στο παγκόσμιο εμπόριο, την ασφάλεια και τη διπλωματία. Η κατεύθυνσή μας έχει σημασία – όχι μόνο για εμάς, αλλά και για τη σταθερότητα της διεθνούς τάξης» λέει χαρακτηριστικά. 

Ο Ιμάμογλου δεν απορρίπτει τον ρόλο που ο Ερντογάν έχει επί δύο δεκαετίες καλλιεργήσει για την Τουρκία: περιφερειακή δύναμη, πυλώνας του ΝΑΤΟ, δυνάμει μέλος της ΕΕ, άξονας σταθερότητας ανάμεσα σε Ρωσία, Μέση Ανατολή και Ευρώπη. Αντιθέτως, υιοθετεί πλήρως αυτή την αφήγηση — απλώς επιμένει ότι πρέπει να συνοδευτεί από δημοκρατία, διαφάνεια και θεσμική αξιοπιστία.

«Από την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έπειτα, η πορεία της Τουρκίας προσέφερε ένα συναρπαστικό πρότυπο: μια δημοκρατική, κοσμική δημοκρατία με μουσουλμανική πλειοψηφία που πλοηγείται στη νεωτερικότητα. Όμως υπό την 22ετή διακυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αυτό το πρότυπο έχει καταρρεύσει. Οι δημοκρατικοί θεσμοί έχουν διαβρωθεί, η διαφωνία έχει ποινικοποιηθεί και η δικαιοσύνη έχει εργαλειοποιηθεί. Αυτή η δημοκρατική αποσύνθεση έχει επιδεινώσει την οικονομική κρίση και έχει εξαπλώσει την απελπισία στην κοινωνία» λέει ο φυλακισμένος πολιτικός.

Το προσωπικό ως πολιτικό

Η αφήγηση του Ιμάμογλου είναι βαθιά προσωποκεντρική. Η ιστορία του – από δήμαρχος της μεγαλύτερης πόλης της χώρας σε κρατούμενος με συνοπτικές διαδικασίες – μετατρέπεται σε σύμβολο ενός ευρύτερου αγώνα. Περιγράφει τις διώξεις, την προσπάθεια απονομιμοποίησης της υποψηφιότητάς του, τη φυλάκισή του με βάση ασαφείς κατηγορίες. Παράλληλα, προβάλει την κοινωνική αντίδραση ως απόδειξη ότι η Τουρκία δεν έχει υποταχθεί.

«Η φυλάκισή μου δεν αποτελεί νίκη για τον Ερντογάν. Αντιθέτως, πυροδότησε μια αφύπνιση» λέει και επισημαίνει:

«Από τότε που εξελέγην δήμαρχος Κωνσταντινούπολης το 2019, αναζήτησα έναν διαφορετικό δρόμο. Σε αντίθεση με τον αυταρχικό λαϊκισμό του Ερντογάν, πλούσιο σε υποσχέσεις, φτωχό σε αποτελέσματα, προτείναμε αυτό που αποκαλώ “αναπτυξιακό ανθρωποκεντρισμό”: ένα μοντέλο διακυβέρνησης που βασίζεται στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τις πρακτικές λύσεις και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης με τους πολίτες. Αυτό το όραμα επιβεβαιώθηκε το 2024, όταν επανεξελέγην για τρίτη φορά δήμαρχος των 16 εκατομμυρίων κατοίκων της Κωνσταντινούπολης. Η νίκη μας ήταν μέρος μιας σαρωτικής εκλογικής επικράτησης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) σε εθνικό επίπεδο. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: ο τουρκικός λαός είναι έτοιμος για αλλαγή…

…Η προσπάθεια της κυβέρνησης να με θέσει στο περιθώριο δημιούργησε μια κατασκευασμένη κρίση, η οποία ανάγκασε την Κεντρική Τράπεζα να εξαντλήσει τα αποθέματά της για να στηρίξει την τουρκική λίρα. Αυτό που είχε παρουσιαστεί ως επιστροφή στη “λογική” οικονομική πολιτική μετά την σχεδόν κατάρρευση του 2023 εγκαταλείφθηκε γρήγορα για χάρη της πολιτικής επιβίωσης».

Εδώ, όμως, υπάρχει και το κρίσιμο ερώτημα:αν η Τουρκία ξαναγίνει «δημοκρατική», τι αλλάζει για τη διεθνή της πολιτική και φυσικά για την Ελλάδα; Το άρθρο του αφήνει ελάχιστα περιθώρια για διαφοροποίηση από το καθεστώς Ερντογάν σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, ρόλου στο ΝΑΤΟ, ή γεωστρατηγικών φιλοδοξιών. Η μεταρρύθμιση προτείνεται ως εργαλείο σταθερότητας, όχι ως ανατροπή της υφιστάμενης στρατηγικής πορείας. 

«Η σταθερότητα της Τουρκίας δεν είχε ποτέ σημασία μόνο για τους δικούς της πολίτες.Ως η δεύτερη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ, υπογράφουσα του Συμβουλίου της Ευρώπης και μακροχρόνια υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ, ο πολιτικός μας προσανατολισμός είναι κεντρικής σημασίας για την ασφάλεια της Ευρώπης, της διατλαντικής συμμαχίας και της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δείξει πόσο επείγων είναι ο στρατηγικός συντονισμός σε αυτό το γεωπολιτικό τόξο. Οι εξελίξεις στη Συρία και η συνεχιζόμενη τραγωδία στη Γάζα δείχνουν πόσο γρήγορα μπορεί η αστάθεια να περάσει τα σύνορα» αναφέρει και προσθέτει:

«Καθώς οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού αναδιαμορφώνονται, η γεωγραφική μας θέση και η βιομηχανική μας βάση μάς καθιστούν φυσικό εταίρο. Όμως αυτό το δυναμικό μπορεί να αξιοποιηθεί μόνο αν η χώρα κυβερνάται με αξιόπιστες, διαφανείς και βασισμένες σε κανόνες οικονομικές πολιτικές. Διαφορετικά, η εμπιστοσύνη των επενδυτών εξαφανίζεται και το κεφάλαιο κατευθύνεται αλλού..». 

Δημοκρατία για εξαγωγή

Το άρθρο του Ιμάμογλου τελειώνει με μια σχεδόν αποκαλυπτική δήλωση: «Η παγκόσμια υποχώρηση της δημοκρατίας ίσως ξεκίνησε από την Τουρκία. Πιστεύω ότι η αντεπίθεση θα ξεκινήσει κι αυτή από εδώ». Με άλλα λόγια, ο Ιμάμογλου προτείνει την Τουρκία όχι μόνο ως κόμβο σταθερότητας, αλλά και ως παγκόσμιο πρότυπο δημοκρατικής ανάτασης.

«Για περισσότερους από δύο αιώνες, ο τουρκικός λαός έχει αγωνιστεί για το συνταγματικό πολίτευμα, την εκπροσώπηση των πολιτών και τη δικαιοσύνη – καταρρίπτοντας το μύθο ότι ο αυταρχισμός είναι η φυσική κατάσταση της Τουρκίας. Η δημοκρατική αλληλεγγύη σε όλο τον κόσμο είναι πλέον απαραίτητη για την οικοδόμηση του κοινού μας μέλλοντος. Το παγκόσμιο κύμα δημοκρατικής οπισθοδρόμησης μπορεί να έχει ξεκινήσει από την Τουρκία. Πιστεύω ότι η αντεπίθεση θα ξεκινήσει και αυτή από εδώ».

Σε μια εποχή που η ΕΕ, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ αναζητούν εταίρους που να εγγυώνται σταθερότητα χωρίς να απειλούν τις δημοκρατικές αξίες, η ρητορική του Ιμάμογλου βρίσκει ευήκοα ώτα, αλλά ταυτόχρονα φανερώνει και ένα παράδοξο: η τουρκική αντιπολίτευση δεν αμφισβητεί την «τουρκική ισχύ» απλά την ντύνει με πιο δημοκρατικό, και δυτικό μανδύα.

Related…

• Χωρίς ισχύ θα γίνουμε αναλώσιμοι: Μάρκος Τρούλης στον Τέρενς Κουίκ για βαθύ κράτος της Τουρκίας
• Τουρκική Δημοκρατία των πραξικοπημάτων
• Η Σύλληψη Ιμάμογλου: Η Τουρκία Ανάμεσα στην Ευρώπη και την Απολυταρχία