Βία και βιοηθική στη σύγχρονη κοινωνία

Ξεκινώντας από το παραδεκτό γεγονός ότι η επιστήμη σήμερα είναι ένας κοπιώδης αγώνας του σύγχρονου ανθρώπου για την απόκτηση της γνώσης μέσω της παρατήρησης, του διαλογισμού, της διαίσθησης, της έρευνας που διανοίγει τους νέους επιστημονικούς ορίζοντες, φτάσαμε πλέον στις σύγχρονες επαναστατικές αλλαγές.

Αυτές οι νέες επιστημονικές ανακαλύψεις διαπιστώνουμε όλο και περισσότερο ότι έχουν επιφέρει για τον άνθρωπο τόσο μέσω της βιολογίας, όσο και μέσω της γενετικής μηχανικής και ιατρικής τεράστιες και ανυποψίαστες αλλαγές για τη ζωή του ανθρώπου. Ένα τεράστιο δυναμικό ευκαιριών έχει ενεργοποιηθεί για τη σύγχρονη ιατρική και τη διαγνωστική, τη πρόληψη ασθενειών και βελτίωση της ποιότητας της ζωής, που χρήζουν ηθικής και βιοηθικής ερμηνείας. Το κενό που δημιουργείται καλείται να καλύψει η βιοηθική, γι’ αυτό προτείνω να διδάσκεται σε όλα τα πανεπιστημιακά τμήματα, ώστε να περιορίσει όσο μπορεί κάθε μορφή σύγχρονης βίας για τον σύγχρονο άνθρωπο και την κοινωνία.

Σε μια τέτοια επιστημονική περίπτωση, δημιουργούνται τα ερωτήματα, άραγε τι μπορεί να σημαίνουν οι έννοιες Ισότητα, Ελευθερία, Δικαιοσύνη, Ανθρώπινα Δικαιώματα και Βιοηθική. Ο παλιός γνωστός ιπποκρατικός ηθικο-φιλοσοφικός τρόπος και σήμερα ο νέος διεπιστημονικός κλάδος της βιοηθικής καλείται να μας απαντήσει. Μέσω της βιοηθικής γίνεται η εξέταση των αρχών, των κανόνων, των θεωριών που διέπουν τις επιστήμες και τις τεχνολογίες της ζωής. Είναι ένας κλάδος της ευρύτερης φιλοσοφίας ο οποίος διερευνά, την αρετή και τη κακία, το σωστό και το λάθος, αυτό που πρέπει κι αυτό που δεν πρέπει, την σύγχρονη επιστημονική ανάγκη μέσα από ηθικούς κώδικες και ηθικές αξίες.

Τα όρια της ανθρώπινης βίας και ο έλεγχός της απ’ τη βιοηθική, στηρίζεται στις βασικές αρχές για το σεβασμό για την Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια, την Αυτονομία, την Ωφέλεια, τη Δικαιοσύνη. Θεωρώ ότι η διδασκαλία της ηθικής και βιοηθικής θα πρέπει να ξεκινά όχι στο πανεπιστήμιο, αλλά ακόμα πολύ πιο πριν απ’ τη προσχολική ηλικία. Η νέα γενιά χρειάζεται να είναι ενημερωμένη και να γνωρίζει τόσο τα όρια της βίας όσο και τις αρχές της βιοηθικής. Οι νέοι δεν μπορούν να αποκλείονται απ’ τις αλλαγές που συντελούνται στο κόσμο. Δίχως κατάλληλη γνώση δεν μπορούν να είναι σε θέση να έχουν σαφή ηθική άποψη. Προτείνω τη βιοηθική ως υποχρεωτικό μάθημα σε όλα τα πανεπιστημιακά τμήματα, ώστε να ενστερνιστούν τις ηθικές αρχές και αξίες στην εκπαίδευση, για την αποφυγή κάθε είδους και μορφής βίας.

Χαρακτηριστικά στις 25 Νοεμβρίου κάθε χρόνο τιμάται η παγκόσμια ημέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών. Λόγω αυτής της επετείου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κοινοποίησε στατιστικά στοιχεία για τη κατάσταση στην Ευρώπη, όσον αφορά τη κακοποίηση των γυναικών. Οι στατιστικοί πίνακες αναφέρουν διάφορα είδη βίας: ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική, οικονομική – ακόμα κι όταν μια γυναίκα αποκλείεται απ’ την αγορά εργασίας, ενδοοικογενειακή βία, σχολική βία, κ.α. Γίνεται αναφορά ότι το 22% των Ευρωπαίων γυναικών έχουν βιώσει ή βιώνουν τη σωματική βία από ερωτικό σύντροφο. Δηλώνεται ότι 55% έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Αναφέρεται ότι 40-50% των εργαζομένων γυναικών είχε σεξουαλική παρενόχληση σε εργασιακό χώρο. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, ότι οι ως άνω αναφορές ισχύουν στη σύγχρονη Ευρώπη, όπου υπάρχει ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για τη καταπολέμηση της βίας, απ’ το συνταγματικά κατοχυρωμένο ευρωπαϊκό κράτος δικαίου. Η έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναφέρει ότι 603 εκατομμύρια γυναίκες ζουν σε χώρες, όπου η ενδοοικογενειακή βία δεν έχει ποινικοποιηθεί.

Σήμερα συντελούνται τα μεγάλα διακυβεύματα της εποχής μας, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, με τις κοσμογονικής σημασίας αλλαγές που συντελούνται στην εργασία, στην οικονομία, στη τεχνολογία και στην επιστήμη. Άραγε τι σχέση μπορεί να έχουν όλα αυτά με το μέλλον, το μέλλον της νέας γενιάς και της κάθε χώρας; Μέσα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι με τις τεταμένες αντοχές μας απέναντι στους αδυσώπητους  νόμους η σύγχρονη βία επικρατεί με την οικονομία της αγοράς. Το βάρος και την ευθύνη των πολιτικών εξελίξεων θα φέρει η εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία, γιατί αυτή κυβερνά, αυτή διοικεί, αυτή διαχειρίζεται τα προβλήματα βίας και παίρνει τις αποφάσεις που καθορίζουν το μέλλον ενός τόπου. Η διοίκηση οφείλει να αντιμετωπίσει τη βία και να διασφαλίσει τη δημόσια τάξη και την ευταξία.

Οι εξεγέρσεις των νέων και των φοιτητών γίνονται ευεξήγητες λόγω των σύγχρονων απελπιστικών συνθηκών. Το θέμα μας δεν είναι να εξηγούμε και να επιφέρουμε ευθύνες στην οργή των νέων μας ή να κατηγορούμε γενικά τη νεολαία μας. Το θέμα μας είναι με ποιο τρόπο η κοινωνία μας και η πολιτική εξουσία θα συνεργαστούν ώστε να μπορέσουμε να  αντιμετωπίσουμε, να  τιθασεύσουμε την οργή και τη βία, μέσα από μία βιοηθική διαπαιδαγώγηση, ώστε να μην απλώνεται ανεξέλεγκτα η βία και βλάψει ανεπανόρθωτα την κοινωνική γαλήνη και κυρίως τη λειτουργία της θεσμικής Δημοκρατίας. Σήμερα καλούμαστε να ξεπεράσουμε τον λοιμό που ήρθε και τον λιμό που ακολουθεί.

Από τον Σεπτέμβριο του έτους 1947 η Διεθνής Οργάνωση Υγείας, σε συνεργασία με άλλους Διεθνείς Οργανισμούς και κυρίως σε συνεργασία με την UNESCO, συνέταξαν τον Διεθνή Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας. Ο Κώδικας αυτός ήταν σαφώς επηρεασμένος απ’ το πνεύμα της Δίκης της Νυρεμβέργης. Η γνωστή ιστορική Διακήρυξη της Γενεύης, θέσπισε δέκα διεθνείς κανόνες που θα έπρεπε να τηρούνται σε κάθε πειραματική διαδικασία που σχετίζεται με τους ανθρώπους. Μάλιστα ο ένας απ’ αυτούς τους διεθνείς κανόνες προέβλεπε ότι οφείλεται να εξασφαλίζεται η συγκατάθεση του υποκειμένου σε πείραμα ανθρώπου. Η βασική αυτή αρχή της συγκατάθεσης αποτέλεσε το θεμέλιο λίθο της επιστήμης της βιοηθικής.

Η κλωνοποίηση για τα θηλαστικά αποτέλεσε ένα βήμα προ ετών που άνοιξε το δρόμο για τη πιθανή κλωνοποίηση σε άνθρωπο. Αυτή η έρευνα δημόσια βρίσκεται σε ένα επίπεδο σχεδιασμού και έχει αποκτήσει πολέμιους και υπερασπιστές. Κάποια απ’ τα ηθικά προβλήματα που δημιουργούνται όπως η μοναδικότητα του ατόμου, η θέση του μέσα στην κοινωνία, η ομοιογένεια στο γονιδίωμα, οφείλουν να λάβουν μία απάντηση για την αποφυγή της βιοτεχνητής βίας. Οι παραπάνω πληροφορίες σε συνδυασμό με τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος που όπως δήλωσαν οι επιστήμονες ολοκληρώθηκε το έτος 2000 παρέχουν ανεξάντλητες δυνατότητες στους μελλοντικούς ερευνητές. Οι νέοι ερευνητές πλέον έχουν κάθε δυνατότητα για να πειραματιστούν με τη τροποποίηση των ανθρώπων. Από τη δημιουργία του ανθρώπου και την πορεία του μέσα στην ιστορία του ο άνθρωπος πλέον σήμερα θα μπορεί να επέμβει στο γενετικό υλικό και να προσθέσει επιθυμητά χαρακτηριστικά ή άλλα να τα αφαιρέσει ως προβληματικά γονίδια.

Το έτος 1995 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δέχτηκε την πρόταση σύμφωνα με την οποία δεν επιτρέπεται η κατοχύρωση νέων γενετικά τροποποιημένων ποικιλιών φυτών ή ζώων καθώς και κανενός φυσικού ιστού και ανθρώπινου κυττάρου και γονιδίου. Το νομοσχέδιο αυτό υπερψηφίστηκε από τα Κράτη Μέλη της ΕΕ και από το έτος 1998 ενέχει θέση Κοινοτικής Οδηγίας δημοσιευμένης στην Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Οι κυβερνήσεις των Κρατών μελών της ΕΕ είχαν μία χρονική διορία μέχρι το έτος 2000, να εναρμονίσουν τις εθνικές τους νομοθεσίες. Νομοθετική πράξη που μέχρι τότε δεν έγινε σε όλες τις χώρες μέλη της ΕΕ. Στο μέλλον κι ενώ η βιολογία προχωρά σε ακόμη μεγαλύτερες επιστημονικές ανακαλύψεις, η νομοθετική ασυμφωνία μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής, αλλά ακόμη και η κατά τόπους διχογνωμία ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες θα οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα νέων μορφών βιοτεχνητής βίας, που καλείται η βιοηθική να οριοθετήσει άμεσα.

Το 1997 στο Oviedo, τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης συνέταξαν Σύμβαση για τη Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και την Αξιοπρέπεια του Ανθρώπινου Όντος, σε σχέση με τις εφαρμογές της βιολογίας και της ιατρικής. Η Σύμβαση αυτή τον επόμενο χρόνο το έτος 1998 επεκτάθηκε και στο Παρίσι, με άρθρα που αφορούν την κλωνοποίηση κι ότι καμία έρευνα δε μπορεί να υπερισχύσει των θεμελιωδών ελευθεριών και της αξιοπρέπειας του ατόμου.

Σήμερα οι εκρηκτικές επιστημονικές ανακαλύψεις των επί μέρους κλάδων της βιολογίας ως ένα είδος εξουσίας προηγήθηκαν κατά πολύ της νομικής επιστήμης. Οι ραγδαίες συνέπειες αυτές στο πεδίο των εφαρμογών και των επιτευγμάτων των βιολογικών επιστημών μας οδήγησαν σε ένα ασαφές έως και ανύπαρκτο νομικό πλαίσιο. Το κενό αυτό καλείται να καλύψει η επιστήμη της βιοηθικής. Οι έως τώρα γνωστές μορφές βίας εις βάρος της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και εις βάρος της ανθρώπινης προσωπικότητας θα πρέπει να αναθεωρηθούν μπρός στις σύγχρονες μορφές της επιστημονικής βιοτεχνητής βίας (όπως ο γράφων την ονομάζει) και μέσω της έρευνας και της επιστήμης της βιολογίας και της ιατρικής καθώς και με τη συνεργασία των συναφών επιστημών, προκειμένου να διασφαλιστεί όσο αυτό μπορεί να είναι δυνατόν, μέσα σε μία κοινωνία και σε έναν νέο κόσμο του 21ου αιώνα που οδηγείται σε ένα απέραντο χάος και σε νέες μορφές βίας ανεξέλεγκτης εξέλιξης, μέσα από τη νέα τάξη πραγμάτων και μέσα στην σύγχρονη παγκοσμιοποίηση.