Αφιέρωμα στην εικαστικό Rebecca Horn: Σώμα με φτερά

22/09/2024 - 03:58

«Μπορεί να της έδειχνε το έργο του ένας σπουδαστής στην τάξη και να έλεγε α ναι, αυτό έχει μια ωραία φόρμα που μοιάζει με έργο τέχνης, είναι όμως εντελώς κενό. Βγες έξω, δες μια ταινία, διάβασε ποίηση, ερωτεύσου και μετά ξαναπιάστο, έτσι μπορεί να αποκτήσει ένα κάποιο βάθος», κάπως έτσι θυμάται τη σπουδαία Rebecca Horn να διδάσκει ο εικαστικός και σκηνογράφος Γιώργος Σαπουτζής που φοίτησε στο εργαστήριό της στη Σχολή Kαλών Tεχνών του Βερολίνου στις αρχές του 2000.

«Ήταν μια γυναίκα με ουσιαστική καλλιέργεια. Διάβαζε πολύ λογοτεχνία και ποίηση, άκουγε κλασική μουσική, έβλεπε σινεμά. Και πίστευε ότι ως καλλιτέχνες οφείλουμε να εμπλουτίζουμε όσο μπορούμε τις εμπειρίες μας, να ζούμε, γιατί αυτός ο πλούτος ήταν που θα δημιουργούσε την αύρα του έργου μας».

Αυτή η σύνδεση του βιώματος του καλλιτέχνη, του εσωτερικού πλούτου με το έργο, ένας άρρηκτος δεσμός, είναι εμφανής σε ό,τι έκανε η Horn από τις performance της με τα τεχνητά μέλη μέχρι τις, στα όρια του σουρεαλισμού, εγκαταστάσεις ή την ποίηση που καταλάμβανε όχι μόνο ως διάθεση τις εκθέσεις της αλλά και κυριολεκτικά τους καταλόγους τους, αφού αντί για statements συνόδευε έργα με ποιήματά της.

Δείτε για παράδειγμα το Pencil mask (1972), μια μάσκα από μολύβια-αγκάθια που παγιδεύει το πρόσωπο της περφόρμερ επιτρέποντάς της μόνο να σχεδιάζει άγαρμπα με αυτό στους τοίχους, από πόσο βαθειά και επιτακτική ανάγκη για έκφραση πηγάζει. Ή όλα εκείνα τα έργα με τα φτερά ―περφόρμανς ή κινητικά γλυπτά―, όπως το Feathers dancing on soulders (1975) ή το Feathered Prison Fan (1978) ή το Large Feather Wheel (1997), έργα που διακατέχονται από την αίσθηση της πτήσης ως ονειρική ποιότητα στο μεταίχμιο απελευθέρωσης και δέσμευσης ή τον βίαιο ερωτισμό και τον μπονιουελικό σουρεαλισμό του Cutting one’s hair with two pairs of scissors simultaneously (1974–5) όπου κόβει τα μαλλιά της με δύο ψαλίδια ταυτόχρονα ενόσω ακούγεται μια διήγηση για τους χορούς μάχης των αρσενικών φιδιών.

Η Rebecca Horn γεννιέται το 1944, στη μέση του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου στο Michelstadt της Γερμανίας, μεγαλώνει με παραμύθια για δράκους και μάγισσες και παράξενα συμβολιστικά αναγνώσματα όπως το The Chymical Wedding of Christian Rosenkreutz (1616) του Johann Valentin Andreae που της δημιουργούν από νεαρή ηλικία μια ιδιαίτερη έλξη προς την αλχημεία και τον σουρεαλισμό.

Στα 20 της παθαίνει μια σοβαρή μόλυνση των πνευμόνων λόγω των ακρυλικών που χρησιμοποιούσε χωρίς μάσκα στα γλυπτά της και απαιτείται να μείνει σε σανατόριο για ένα χρόνο. Ο χρόνος αυτός, που σφραγίζεται από μηχανήματα αναπνοής και ατελείωτους και γεμάτους όνειρα πυρετούς, υπήρξε καθοριστικός για τη διαμόρφωση της δουλειά της. Το σώμα ως περιορισμός και κατ’ επέκταση πεδίο δυνητικής διεύρυνσης είναι το θέμα στο οποίο επανέρχεται από τότε με διάφορους τρόπους, ανοίγοντας έτσι διαλόγους με άλλες καλλιτέχνιδες που τις στιγμάτισε η σωματική αδυναμία.

Στο θρυλικό Unicorn (1970-72) ας πούμε ο τρόπος με τον οποίο έχει τυλίξει τον κορμό της παραπέμπει άμεσα στο Broken Columns (1942) της επίσης στιγματισμένης από τον πόνο Frida Kahlo. Τα υποβλητικά Finger Gloves (1973) μοιάζουν να έχουν εμπνεύσει τη μεταγενέστερη δουλειά της Lisa Bufano (1972-2013) όπου πρόσθετα μέλη γίνονται μορφές μεταμόρφωσης του ανάπηρου σώματος προς κάποιο μυθικό ον.

Πέρα απ’ τη βιολογία στα έργα αυτά παρατηρούμε έναν θεμελιώδη προβληματισμό πάνω στη σχέση μας με την τεχνολογία, παλιά ή καινούρια. Οι σουρεαλιστικές μεταμορφώσεις-διευρύνσεις του σώματος μέσα από τους περίτεχνους προσθετικούς μηχανισμούς ανάγουν τη μορφή της περφόρμερ σε κάτι υπερφυσικό και παράξενο, κάτι που αν και μοιάζει νέο και μαγικό ―όπως ο μονόκερος ή αυτή η μυστήρια μορφή σαν τον Ψαλιδοχέρη ή τον Wolverine που γρατζουνά τελετουργικά τους τοίχους του δωματίου― στην πραγματικότητα όμως κάνει την κίνηση, την ισορροπία και τις απλές διεργασίες πιο μηχανικές, πιο αργές, πιο δύσκολες, κι έτσι ίσως και πιο βαρυσήμαντες. Σε δουλειές όπως το Keeping Those Legs From Touching Each Other (1975), δε, η σωματική διεύρυνση δεν επιδιώκεται μέσω μηχανικής υποβοήθειας αλλά από ένα άλλο ανθρώπινο σώμα.

Η δουλειά της Horn, που μας άφησε στις 6 Σεπτεμβρίου του 2024 σε ηλικία 80 ετών, πέραν εγκαταστάσεων και περφόρμανς περιλαμβάνει επίσης ποιητικές συλλογές, όπως το The Vertebrae Oracle (2014) και ταινίες, όπως το Buster’s Bedroom (1990) με την Geraldine Chaplin και τον Donald Sutherland (μια ταινία που παραπέμπει άμεσα στην παραμονή της στο σανατόριο).

«Είχε όμως μια τελειομανία όσον αφορά την παρουσίαση της δουλειάς μας. Θυμάμαι μια φορά, στις παραμονές των εγκαινίων μιας έκθεσης σπουδαστών που δεν της άρεσε η βάση όπου είχα στήσει το έργο μου, της φαινόταν πολύ πρόχειρη. Τι να κάνω τη ρώτησα, είναι αργά και τα εγκαίνια είναι αύριο, κι εκείνη μου έδωσε χρήματα να πάω να πάρω χρώματα, πάρε να τη βάψεις, μου είπε, απλώς απόψε δεν θα κοιμηθείς. Ήταν ιδιαίτερα γενναιόδωρη με τους μαθητές της. Πολλές φορές την καλούσαν να εκθέσει σε μεγάλα ιδρύματα και αντί για δική της δουλειά έστελνε εμάς να δείξουμε έργα μας».

Η γενναιοδωρία της αυτή, ένδειξη μιας βαθιάς ενσυναίσθησης, συνάδει οργανικά και με τα πιο εμφανώς πολιτικά της έργα (αν και το πιο προσφιλές της θέμα της ελευθερίας είναι θεμελιακά πολιτικό). Το Bee’s planetary map (1998) για παράδειγμα αποκρίνεται στην ανθρώπινη τραγωδία των γιουγκοσλαβικών πολέμων και τον εκτοπισμό πλήθους μεταναστών από τις εμπόλεμες χώρες, ενώ το 1999 φτιάχνει στον σταθμό των τραμ της Βαϊμάρης το Concert for Buchenwald, ένα από τα πιο σημαντικά και συγκλονιστικά μνημεία σύγχρονης τέχνης για το Ολοκαύτωμα:

Ανάμεσα σε πλήθος από παλιά, χρησιμοποιημένα πεταμένα έγχορδα ένα άδειο βαγόνι από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Buchenwald κινείται μπρος-πίσω ανάμεσα στα μουσικά όργανα και τους παράξενους τοίχους που καλύπτονται από στάχτες διαφορετικών δέντρων (Buchenwald σημαίνει δάσος από οξιές). Με ένα δυνατό θόρυβο το βαγόνι χτυπά τον τοίχο, πάνω στον οποίο βρίσκονται δύο παράλληλοι κάθετοι γυάλινοι σωλήνες. Η ισχυρή σύγκρουση εξαπολύει έναν σπινθήρα ηλεκτρικής ενέργειας που ανεβαίνει στους σωλήνες και εκκενώνεται στην κορυφή σαν κάτι να φεύγει προς τον ουρανό. Το βαγόνι επιστρέφει στην αρχική του θέση και σταματά, μόνο για να ξεκινήσει ξανά σε λίγο τον ατελείωτο θανατερό του κύκλο.

Μπολιασμένα από την επιθυμία διαφυγής από το πάσχον, περιοριστικό σώμα και με άπειρη συμπόνια προς την ανθρώπινη κατάσταση, τα έργα της Horn εκδηλώνουν με αξιοσημείωτη ακρίβεια μια βαθιά σωματική επιταγή προς τη δημιουργία ως πεδίο ελευθερίας και οραματισμού, αλλά και μια λαχτάρα διεύρυνσης πνεύματος και σώματος προς άλλες διαστάσεις και άλλα σώματα.

Πριν λίγες μέρες, στο πλαίσιο του Kunstfest 2024, ο Γιώργος Σαπουτζής μαζί με τις και τους Jenny Brockmann, Antonio Paucar, Rebecca Raue και Nina Rhode, όλες/οι τους φοιτήτριες/ές της Rebecca Horn, απέτιναν φόρο τιμής στη δασκάλα τους με μια σειρά από performances στον χώρο εγκατάστασης του Concert for Buchenwald στη Βαϊμάρη.

Adblock test (Why?)

Πηγή: elculture

Σχετικά άρθρα

• Όλα όσα είδαμε στο πρώτο διήμερο του 30ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας (1.000)
• Η Κατερίνα Φωτεινάκη μοιράζεται το Ημερολόγιο Προβών για την μουσική παράσταση «Ταρώ του Οδυσσέα» (1.000)
• Musical Snapshots: “The Black Album” – Σαν σήμερα κυκλοφόρησε ο δίσκος των Metallica που δίχασε κοινό και κριτικούς (1.000)
• Ανταπόκριση από το 47ο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας – Tελετή έναρξης και οι πρώτες εντυπώσεις  (1.000)
• Ο Μάρκος Γέττος μοιράζεται το Ημερολόγιο Προβών για την «Τελευταία απολογία του Νίκου Κοεμτζή» (1.000)

Δημοσίευση από AutoPolis, Βρίσκεται στις κατηγορίες Πολιτισμός και Ψυχαγωγία

Σχολιάστε το άρθρο