Εμείς και εσείς σε επαφή
Από την Ελλάδα των κολλητών στην Ελλάδα των πολιτών
06/01/2025 - 02:07
Του Χρήστου Χωμενίδη
Στα στιγμιότυπα που τράβηξε ο φωτογράφος της Αντίστασης Σπύρος Μελετζής στη Λαμία το φθινόπωρο του 1944, βλέπουμε τους γονείς του Κώστα Σημίτη να βαδίζουν πλάι στον Άρη Βελουχιώτη. Η μητέρα του Φανή ήταν δασκάλα, εξόχως προοδευτική για τα μέτρα της εποχής. Ο πατέρας του Γεώργιος, δικηγόρος, είχε οριστεί από το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ Γενικός Διοικητής Ρούμελης. Η εξ απαλών ονύχων σχέση του Κώστα Σημίτη με το Εαμικό όραμα της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης δεν πέρασε από τις μυλόπετρες του ΚΚΕ ούτε του στέρησε προοπτικές όπως σε πολλά παιδιά της γενιάς του. Τον καθόρισε ωστόσο.
Η λέξη «εκσυγχρονισμός» πρωτακούστηκε κατά την χαμένη άνοιξη της δεκαετίας του 1960, όταν ο Κώστας Σημίτης πήρε το βάπτισμα του πυρός μέσα από τον «Όμιλο Αλέξανδρος Παπαναστασίου». Επιστρέφοντας στην Ελλάδα από τις μεταπτυχιακές σπουδές του, δικηγόρησε με εντυπωσιακή επιτυχία συνεργαζόμενος με τον σπουδαίο νομικό Άλκη Αργυριάδη. Όταν, επί Χούντας, συμμετείχε σε δυναμικές αντιστασιακές ενέργειες, ταυτοποιήθηκε και εκδόθηκε εναντίον του ένταλμα σύλληψης, κατάφερε να εξασφαλίσει πλαστό διαβατήριο. Πριν φύγει στο εξωτερικό, παρέδωσε τα κλειδιά του γραφείου του στους στενούς του συνεργάτες. Ο Σημίτης πλήρωσε τη δράση του εναντίον της δικτατορίας όχι όσο εκείνοι που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν, πολύ περισσότερο όμως από την πλειονότητα του μεταπολιτευτικού πολιτικού προσωπικού. Και από αρκετούς που εκ των υστέρων, εκ του ασφαλούς, παρίσταναν τους ήρωες.
Η ένταξή του στο Πασόκ από τη μέρα της ίδρυσής του φανερώνει διορατικότητα από έναν άνθρωπο που κάλλιστα θα μπορούσε να ανήκει στην Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, το ΚΚΕ εσωτερικού ή την ΕΔΑ. Φημολογείται ότι συμμετείχε στη συγγραφή της περίφημης «Διακήρυξης της 3ης Σεπτέμβρη».
Κατά τα πρώτα χρόνια του Πασόκ, ο Ανδρέας Παπανδρέου συνήθιζε συχνά να εκκαθαρίζει τις γραμμές του «κινήματος». Ακόμα και η Μελίνα Μερκούρη είχε βρεθεί για ένα φεγγάρι εκτός. Το γεγονός ότι ο Σημίτης δεν διαγράφηκε ποτέ είναι εντυπωσιακό. Απομακρύνθηκε βεβαίως από το Εκτελεστικό Γραφείο όταν, κόντρα στη γραμμή «ΕΟΚ και Νάτο το ίδιο συνδικάτο», έδωσε εντολή να τυπωθούν αφίσες με σύνθημα «Όχι στην Ευρώπη των Μονοπωλίων, Ναι στην Ευρώπη των Εργαζομένων». Και αποκλείστηκε από τα ψηφοδέλτια του 1981. Στην πρώτη τετραετία του Πασόκ, ο Σημίτης ήταν εξωκοινοβουλευτικός υπουργός.
Το 1985, ο Ανδρέας Παπανδρέου του ανέθεσε το χαρτοφυλάκιο της Εθνικής Οικονομίας για να συμμαζέψει τα δημοσιονομικά της χώρας. Τον έπαυσε δυόμιση χρόνια αργότερα και εισήλθαμε πλεισίστιοι στην εποχή του «Τσοβόλα Δώσ’τα Όλα». Τον υποχρέωσε σε παραίτηση για δεύτερη φορά το 1995, από το υπουργείο Βιομηχανίας. Τότε μπήκε ο Σημίτης στην τελική ευθεία για τη διεκδίκηση της διαδοχής του.
Οι βάσεις της εκσυγχρονιστικής πολιτικής είχαν τεθεί από τον ίδιο τον Παπανδρέου μετά τη νίκη του στις εκλογές του 1993. Εάν ζούσε ο Γιώργος Γεννηματάς, εκείνος λογικά θα ήταν ο δεύτερος πρόεδρος του Πασόκ. Με τον θάνατό του και τη ραγδαία επιδείνωση της υγείας του Ανδρέα, συγκροτήθηκε η κίνηση «των τεσσάρων» για να προετοιμάσει την επόμενη μέρα. Συμμετείχαν η Βάσω Παπανδρέου, ο Θεόδωρος Πάγκαλος και ο Παρασκευάς Αυγερινός. Γιατί έδωσαν το προβάδισμα στον Κώστα Σημίτη; Προφανώς διότι του αναγνώριζαν ισχυρότερες πιθανότητες.
Στη διεκδίκηση της πρωθυπουργίας μετά την παραίτηση του Ανδρέα, λόγω ασθενείας, στις αρχές του 1996, βασικοί αντίπαλοι του Κώστα Σημίτη ήταν ο Γεράσιμος Αρσένης, ο οποίος εξέφραζε το «πατριωτικό» Πασόκ, και ο Άκης Τσοχατζόπουλος, που πόζαρε ως ο εκλεκτός του Ανδρέα. Η κοινοβουλευτική ομάδα προτίμησε τον Σημίτη κρίνοντας τον ικανότερο να αντιμετωπίσει τη Νέα Δημοκρατία του Μιλτιάδη Έβερτ. Το ίδιο συνέβη και στο ιστορικό – το ιστορικότερο – συνέδριο του Πασόκ, το καλοκαίρι του 1996, αμέσως μετά τον θάνατο του Ανδρέα.
Η κρίση των Ιμίων ξεκίνησε τις τελευταίες μέρες του 1995, πριν καν αναλάβει ο Κώστας Σημίτης. Εκείνος αποφάσισε και χρεώθηκε την απεμπλοκή με όλες της τις συνέπειες. Όσοι ακόμα τον αναθεματίζουν, θα επωμίζονταν άραγε την ευθύνη μιας σύρραξης που ανεξαρτήτως αποτελέσματος θα γύρναγε την Ελλάδα δεκαετίες πίσω, κοινωνικά και οικονομικά; Θα χρεώνονταν προσωπικά όχι τρία αλλά εκατοντάδες φέρετρα με νέα παιδιά, φαντάρους και ναύτες; Μετά από κάτι τέτοιο, κανένα «Mea Culpa” δεν θα σήμαινε τίποτα… Ήταν κωμικοτραγική η δημοφιλία της Μαλβίνας Κάραλη που με στολή παραλλαγής και βαρύ μακιγιάζ άστραφτε και βροντούσε από την τηλεόραση. Και κυνική αλλά ακριβής η αποστροφή του Προέδρου Κλίντον: «… Ελλάδα και Τουρκία ξεκινούν πόλεμο επειδή δύο Τούρκοι δημοσιογράφοι και κάποιοι Έλληνες βαρκάρηδες συνεπλάκησαν σε έναν βράχο που κατοικούσε μια κατσίκα…»
Η περίπτωση Οτσαλάν στάθηκε ακόμα πιο ευτράπελη. Εγκαταλείποντας την πατρίδα του ο περιβόητος «Άπο», ηγέτης ενός ποσοστού των Κούρδων, περιπλανώμενος ανά την Ευρώπη, εισήλθε στην Ελλάδα με πρωτοβουλία κάποιου αντιπλοίαρχου Ναξάκη και της χήρας του λόγιου Βασίλη Ρώτα. Θεωρήθηκε – και δικαίως – καυτή πατάτα. Κατέληξε στην πρεσβεία μας στο Ναϊρόμπι. Οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες απεδείχθησαν τραγικά ανίκανες. Ο Οτσαλάν, που απαιτούσε να μιλάει στα δυο δορυφορικά κινητά του και να έχει πάντα δίπλα του τις δύο γραμματείς του, εντελώς ανεπίγνωστος. Όταν απήχθη από Ισραηλινούς και παραδόθηκε στους Τούρκους, το πρώτο που είπε ήταν ότι έχει γεννηθεί από Τουρκάλα μάνα. Παρά ταύτα οι Κούρδοι μπούκαραν σε ελληνικά διπλωματικά γραφεία στο εξωτερικό, επεδίωξαν διεθνή σάλο, βρήκαν αρκετούς ένθερμους υποστηρικτές τους και εντός των συνόρων μας. Ώσπου παρενέβη ο Μίκης Θεοδωράκης και έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. «Καλώ όλους τους Έλληνες και όλα τα κόμματα να συσπειρωθούν γύρω από την κυβέρνηση Σημίτη. Δεν καταλαβαίνουν πως σήμερα δεν βάλλεται ο Σημίτης αλλά η Ελλάδα;»
Δεν θα κριθεί ο Κώστας Σημίτης ούτε από τα Ίμια ούτε από την υπόθεση Οτσαλάν. Μα από το κατά πόσο τελεσφόρησε το στοίχημα της ζωής του. Ο εκσυγχρονισμός της χώρας και της κοινωνίας. Πού πέτυχε; Πού αστόχησε;
«Κάθε ηγέτης κρίνεται από τα μεγάλα, χειροπιαστά έργα που αφήνει πίσω του…» είχε πει ο Φρανσουά Μιτεράν. Αν το δεχτούμε, ο Σημίτης έχει περάσει είκοσι χρόνια πριν πεθάνει στην αθανασία. Το Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, το Αττικό Μετρό, η Αττική Οδός, η Γέφυρα Ρίο-Αντίρριο έχουν τη δική του σφραγίδα. Μπορεί να σχεδιάστηκαν και να ξεκίνησαν νωρίτερα, ολοκληρώθηκαν και παραδόθηκαν εντούτοις στις μέρες του.
Η ένταξη επίσης της Ελλάδας στην ΟΝΕ στάθηκε δικό του επίτευγμα. «Μπήκαμε με πειραγμένα στοιχεία» ενίστανται κάποιοι. Κοινό πλέον μυστικό ότι και άλλες χώρες ρετουσάρησαν τους αριθμούς τους. Όπερ σημαίνει πως οι προδιαγραφές που είχαν τεθεί ήταν απρόσιτες.
Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία συνεδέθη αλλά δεν εξαρτήθηκε από το δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν, αποτελεί μεγαλειώδη επιτυχία της τότε ηγεσίας του Ελληνισμού. Μερίδιο της έχουν ο αδικοχαμένος Γιάννος Κρανιδιώτης, ο Θεόδωρος Πάγκαλος, ο Γλαύκος Κληρίδης. Πρωτίστως όμως ο Κώστας Σημίτης.
Η σύγκρουση του με την πιο αντιδραστική μερίδα της Εκκλησίας υπήρξε η μοναδική κατά τη Μεταπολίτευση όπου η Πολιτεία βγήκε νικήτρια. Όταν άλλοι πολιτικοί υπέγραφαν για λόγους ψηφοθηρικούς να γίνει δημοψήφισμα για την αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες, η αταλάντευτη στάση του Κώστα Σημίτη και του Προέδρου Κωστή Στεφανόπουλου απέδωσε καρπούς.
Πού αστόχησε ο Σημίτης;
Στο χρηματιστήριο, που από μοχλός ανάπτυξης κατήντησε «αεροπλανάκι» και συντριβόμενο συνέτριψε οικονομίες και ελπίδες μυριάδων μικροεπενδυτών. Επρόκειτο για σχεδιασμένο έγκλημα; Δεν έχει αποδειχθεί – ουδέ καν υποστηριχθεί βασίμως – κάτι τέτοιο. Γεγονός είναι ότι η κυβέρνηση προσπάθησε να αποκομίσει τις καλές μέρες οφέλη. «Σήμερα ένα εκατομμύριο επενδυτές ξέρουν ότι οι μετοχές τους έχουν αξία», έγραφε μια αφίσα του Πασόκ στις ευρωεκλογές του 1999. Αλλά και ο Κώστας Καραμανλής, ως φρέσκος ηγέτης της αντιπολίτευσης, διαβεβαίωνε – παραμονές του κραχ – ότι το μέλλον του χρηματιστηρίου, κοντινό και απώτερο, θα ήταν ακόμα πιο ανθηρό…
Στην απόσυρση του νομοσχεδίου Γιαννίτση για το ασφαλιστικό. Είχε – θα πείτε – όλη την αντιπολίτευση και το μισό Πασόκ απέναντί του. Εάν είχε εντούτοις τότε επιμείνει, ενδεχομένως ακόμα και η χρεοκοπία του 2010 να είχε αποφευχθεί.
Ατολμία απέναντι στους εσωκομματικούς του αντιπάλους και σε όσους υπονόμευαν την πολιτική του έδειχνε γενικά ο Κώστας Σημίτης. Κατά την εποχή της αστακομακαρονάδας, η διαφθορά ως πρακτική – και το χειρότερο ως νοοτροπία – διαχύθηκε σε μεγάλα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Πώς το επέτρεπε; Έριχνε, εικάζω, το βάρος του στα μεγάλα προτάγματα. Πίστευε πως ανήκοντας η Ελλάδα στην πρώτη ταχύτητα της Ευρώπης θα απαλλασσόταν από τριτοκοσμικές παθογένειες. Αμ δε!
Τελευταία μα όχι και λιγότερο σημαντική αστοχία της εποχής Σημίτη στάθηκε η εκτίναξη των τιμών με το πέρασμα από τη δραχμή στο ευρώ. Ελεγκτικοί μηχανισμοί και αν υπήρχαν, δεν λειτούργησαν. Ενέσκυψε μουλωχτός πλην εξωφρενικός πληθωρισμός – το κουλούρι από πενήντα δραχμές έφτασε να τιμάται πενήντα λεπτά, δηλαδή εκατόν εβδομήντα δραχμές. Πώς δεν εξεγερθήκαμε τότε; Μυστήριο…
Διαβάζω όσα έχω παραπάνω γράψει. Με όλα τα υπέρ και τα κατά του, είναι φανερό ότι ένας τέτοιος απολογισμός αρμόζει σε έναν πολιτικό που αφήνει βαθύ ίχνος στην Ιστορία.
Η καθαρή σκέψη, η προσήλωση στους στόχους, η επιμονή και η υπομονή συνιστούν παρακαταθήκες του Κώστα Σημίτη. Διδάγματα για τους μεταγενέστερους του.
Η δωρική προσωπικότητά του, η βαθιά του καλλιέργεια, η απέχθειά του προς τους θεατρινισμούς, η ακλόνητη πίστη του σε ένα καλύτερο συλλογικό μέλλον εμπνέουν. Και θα εμπνέουν.
Έμεινε το έργο του ημιτελές; Προφανώς. Του καθενός τα έργα μένουν ημιτελή, καμιά ανθρώπινη ζωή δεν αρκεί.
Πώς θα ήθελε ο ίδιος να τον θυμόμαστε; Με τη φράση – σύνθημά του, που ενέπνευσε και συσπείρωσε το 1996, όταν διεκδικούσε την πρωθυπουργία: «Από την Ελλάδα των κολλητών, στην Ελλάδα των πολιτών.» Για αυτό ακριβώς παλεύουμε ακόμα.
* Ο Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας
Πηγή: capital
Σχετικά άρθρα
- Unique Post
Δημοσίευση από AutoPolis, Βρίσκεται στις κατηγορίες Διάφορες ειδήσεις
