Από τα χαρακτικά του Γκόγια στην αναδρομική του Τέτση: Οι νέες εκθέσεις της Εθνικής Πινακοθήκης

Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της περιόδου 2024-2025 παρουσίασε η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Συραγώ Τσιάρα, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε σήμερα, Παρασκευή 1 Νοεμβρίου, στο Αμφιθέατρο «Ίδρυμα Ωνάση» της Εθνικής Πινακοθήκης.

Παρουσία της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, η κυρία Τσιάρα τόνισε τους άξονες στους οποίους κινείται το πρόγραμμα της ΕΠΜΑΣ για τον επόμενο χρόνο: την αξιοποίηση, τεκμηρίωση και εκθεσιακή προβολή των μόνιμων συλλογών με σύγχρονες μεθόδους, τη διοργάνωση ατομικών και ομαδικών εκθέσεων σε ένα πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα που συνδέει το παρελθόν με το παρόν, την εμβάθυνση και διεύρυνση του εκπαιδευτικού προγράμματος με στόχο την ανάπτυξη του κριτικού στοχασμού και τη συναισθηματική καλλιέργεια, τη διεύρυνση της εξωστρέφειας και την περαιτέρω ενδυνάμωση της θέσης της Εθνικής Πινακοθήκης στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 

Η συνέντευξη Τύπου ωστόσο, άρχισε με μία ανακοίνωση – έκπληξη, τη Δωρεά του Ιδρύματος Hans Arp προς την Εθνική Πινακοθήκη με 21 γλυπτά έργα του Γαλλο-Γερμανού Χανς (Ζαν) Αρπ (1886-1966), ο οποίος υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς, πολυσχιδείς και επιδραστικούς καλλιτέχνες του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.

Όπως δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη «Σήμερα, η Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου υποδέχεται  21 προπλάσματα του Arp, μία δωρεά με πολλαπλούς συμβολισμούς, που προικοδοτεί την Πινακοθήκη με έργα ενός κορυφαίου καλλιτέχνη, εμπλουτίζοντας τους θησαυρούς της. Η Πινακοθήκη μπορεί να συστήσει, πλέον τον Arp στο κοινό της. Όμως, η επιλογή εκ μέρους του Ιδρύματος και η δωρεά των έργων προς την Εθνική Πινακοθήκη πιστοποιεί το κύρος της Πινακοθήκης στο διεθνές περιβάλλον».

Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης ευχαρίστησε «θερμά το Ίδρυμα Arp για την απόφαση να συμπεριλάβει την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου στο παγκόσμιο δίκτυο δημόσιων μουσείων και ιδρυμάτων που έγιναν αποδέκτες της ισότιμης δωρεάς των έργων του Hans Arp σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία και Αυστραλία. Αυτή η γενναιόδωρη και δημοκρατική χειρονομία μας γεμίζει με ικανοποίηση και χαρά, καθώς και αίσθημα ευθύνης για την πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά που αναλαμβάνουμε να διαφυλάξουμε, να μελετήσουμε και να μοιραστούμε με τους επισκέπτες της Εθνικής Πινακοθήκης και την διεθνή επιστημονική κοινότητα», ανέφερε στον χαιρετισμό της προς τον πρόεδρο του Ιδρύματος Engelbert Büning, ο οποίος έδωσε το «παρών», επισημαίνοντας παράλληλα, ότι «τα 21 έργα επιλέχτηκαν με κλήρωση, όπως για όλα τα μουσεία του κόσμου».

Στη συνέντευξη Τύπου, η Συραγώ Τσιάρα ανακοίνωσε επίσης ότι στο δεύτερο εξάμηνο του 2025 θα εγκαινιαστεί η  νέα παρουσίαση της μόνιμης συλλογής στον τρίτο όροφο της Εθνικής Πινακοθήκης. Η έκθεση θα εστιάσει στην εξέλιξη της μεταπολεμικής ελληνικής τέχνης κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Τι θα δούμε στην Εθνική Πινακοθήκη την περίοδο 2024 – 2025

«Los Caprichos» – 80 χαρακτικά του Φρανθίσκο Γκόγια (Μόνιμη Συλλογή)

Το πρώτο μεγάλο ραντεβού είναι τον Δεκέμβριο, με την έκθεση «Los Caprichos», στην οποία παρουσιάζονται 80 χαρακτικά, οξυγραφίες σε χαρτί και ακουατίντα του Φρανθίσκο Γκόγια, που χρονολογούνται από το 1797-98.

Πρόκειται για τη πρώτη χαρακτική σειρά του μεγάλου Ισπανού καλλιτέχνη και τη μόνη που δημοσιοποιήθηκε όταν ήταν εν ζωή. Η σειρά που έχει στην κατοχή της η Εθνική Πινακοθήκη είναι εκτυπωμένη το 1803 και αγοράστηκε το 1962 όταν ήταν διευθυντής ο Μ. Καλλιγάς. Σημειώνεται ότι η πρώτη έκθεση της έγινε το 1971.

Με τη σειρά αυτή, για πρώτη φορά ο επίσημος ζωγράφος της Ισπανικής Αυλής απελευθερώνεται και ασκεί ανελέητη κριτική. Στηλιτεύει τη ματαιοδοξία και την υποκρισία, τις δεισιδαιμονίες και τις μαγικές πρακτικές, τη διαφθορά μιας συντηρητικής και σκοταδιστικής Εκκλησίας που χρησιμοποιεί ως όργανο καθυπόταξης την Ιερά Εξέταση, χλευάζει θεσμούς σατιρίζοντας την άγνοια και την απληστία γιατρών, δασκάλων και δικαστών, ασκώντας μια έμμεση κριτική στην εξουσία του Στέμματος.

«Η Σαγήνη του Αλλόκοτου» (Ενδιάμεσος Χώρος)

Η επόμενη έκθεση, που εγκαινιάζεται επίσης τον Δεκέμβριο και όπως σημείωσε η Συραγώ Τσιάρα -η οποία και υπογράφει την επιμέλεια- είναι «σε συνομιλία με Τα Καπρίτσια του Γκόγια», είναι ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική τέχνη με τίτλο «Η Σαγήνη του Αλλόκοτο». Πρόκειται για μία ομαδική έκθεση δέκα καλλιτεχνών, που από διαφορετικές αφετηρίες εικονίζουν το αλλόκοτο, το υβριδικό και το γκροτέσκο.

Συμπεριλαμβάνει εικαστικές δημιουργίες που υλοποιούνται με ποικίλα μέσα (ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, σχέδιο, animation, performance), ενώ αξιοποιεί το απόθεμα των συλλογών της ΕΠΜΑΣ -πέντε από τα έργα ανήκουν στη συλλογή της και τα υπόλοιπα είναι δάνεια.

Οι καλλιτέχνες είναι οι Άγγελος Αντωνόπουλος, Γιάννης Γαΐτης, Σίλεια Δασκοπούλου, Μαριάννα Ιγνατάκη, Διονύσης Καβαλλιεράτος, Χριστόφορος Κατσαδιώτης, Τάσος Μαντζαβίνος, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Άγγελος Παπαδημητρίου, Φίλιππος Τσιτσόπουλος. 

Παναγιώτης Τέτσης – Αναδρομική έκθεση (Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων)

Τον Απρίλιο του 2025, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Παναγιώτη Τέτση, η Εθνική Πινακοθήκη διοργανώνει μία μεγάλη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στο έργο του. 

Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περί τα 110 ζωγραφικά έργα και 50 χαρακτικά που προέρχονται από τις δωρεές του Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη, από ιδιωτικές συλλογές καθώς και από συλλογές οργανισμών.

Χαράκτης, δάσκαλος, ακαδημαϊκός, ο οποίος είχε διατελέσει και πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης, ο Παναγιώτης Τέτσης διαμόρφωσε με το έργο και τη διδασκαλία του την Ελληνική μεταπολεμική ζωγραφική. 

Σε κανένα από τα έργα του δεν αναδείχτηκε πιο εύγλωττα η κολορίστικη του ικανότητα όσο στην επική σύνθεση της Λαϊκής Αγοράς (1979-1982) που μας υποδέχεται στην είσοδο της Εθνικής Πινακοθήκης. Ένα μνημειακό έργο, όπου ο θεατής έχει τη ψευδαίσθηση ότι συμμετέχει, βυθισμένος κυριολεκτικά στο χρώμα και την κίνηση των μορφών. 

«Η Φάρμα» (Εθνική Γλυπτοθήκη, Μόνιμη Συλλογή)

Τα έργα που έχουν επιλεγεί για τη Φάρμα -η οποία θα εγκαινιαστεί την Άνοιξη του 2025- είναι εκείνα που το μέγεθος και το υλικό τους επιτρέπει την τοποθέτηση  σε υπαίθριο χώρο. Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1940 και φτάνοντας έως και τη δεκαετία του 1970, ζώα και πουλιά θα συνθέσουν μια πρωτότυπη παρουσίαση.

Φιγούρες οικείες και άλλες λιγότερο γνωστές, σε χαρακτηριστικές στάσεις, ρεαλιστικά πλασμένες ή αφαιρετικές, θα συναντήσουν την πανίδα και θα συνομιλήσουν με τους μικρούς και τους μεγάλους φίλους του πάρκου. Έτσι, μέσα από έργα της Μπέλλας Ραφτοπούλου, του Αντώνη Καραχάλιου, του Γιάννη Αντωνιάδη, του Νικόλα Δογούλη, ιδιαίτερα, όμως, της Φρόσως Ευθυμιάδη Μενεγάκη, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μια διαφορετική πλευρά της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ένα σχετικά σπάνιο, αλλά πολύ ενδιαφέρον θέμα της Γλυπτικής, και ταυτόχρονα να παρακολουθήσουν τη συνύπαρξη ή το πέρασμα από τη ρεαλιστική στην αφαιρετική απόδοση.

«Φύση, Πόλη, Σύμπαν -Έργα από τη συλλογή Κωστάκη του ΜΟΜus – Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης» (Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων)

Η έκθεση (Νοέμβριος 2025) στην οποία θα παρουσιαστούν περίπου 250 έργα τέχνης και αντικείμενα αρχείου προερχόμενα από τη συλλογή Κωστάκη είναι επετειακή.

Πραγματοποιείται 30 χρόνια μετά την πρώτη έκθεση της συλλογής Κωστάκη στην Ελλάδα που εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη τον Δεκέμβριο του 1995 σε επιμέλεια της Άννας Καφέτση.  

Η έκθεση του 1995 αποτέλεσε το πρώτο έναυσμα που οδήγησε στην αγορά της συλλογής από το Υπουργείο Πολιτισμού, η οποία ολοκληρώθηκε το 2000 και περιήλθε στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης (σήμερα MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη). Η συλλογή των 1277 έργων εμπλουτίστηκε έκτοτε από επιπλέον έργα και από ένα πολύ πλούσιο αρχείο.  

Η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη θα παρουσιάσει τη συλλογή μέσα από τη νέα οπτική των σχέσεων του ανθρώπου με το περιβάλλον του, που αποτέλεσε στη Ρωσία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα ένα ιδιαίτερο πεδίο καλλιτεχνικής δημιουργίας και σχετίστηκε με τις ιδεολογικές, πολιτικές και αισθητικές προτάσεις της ιστορικής αυτής περιόδου.

«Ιστορίες από το Αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης» (Ενδιάμεσος χώρος)

Το εκθεσιακό αυτό εγχείρημα θα οικειοποιηθεί και θα κοινωνικοποιήσει για πρώτη φορά ιστορικό περιεχόμενο από το αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης. Πρόκειται για ιστορίες οι οποίες θα παρουσιαστούν μέσω φωτογραφιών, βιντεοπροβολών, εγκαταστάσεων και βιβλίων-εικαστικών έργων (artist’s book).

Η έκθεση (Οκτώβριος 2025) βασίζεται στην έρευνα που διεξάγει η εικαστικός Νατάσα Μπιζά στο ιστορικό αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης. Η εικαστικός μέσα από την έρευνά της αναγνώρισε και ανέδειξε ενδιαφέρουσες ιστορίες από τις παρυφές της μουσειολογικής και θεσμικής ιστορίας του μουσείου, αλλά και της πολιτιστικής ιστορίας της Ελλάδας.

Όπως σημείωσε η κ, Τσιάρα, στόχος είναι να «αναδείξουμε αθέατες πτυχές του αρχείου», προσθέτοντας: «Οι συλλογές είναι ενεργές, τα αρχεία είναι ενεργά».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Γιάννης Κωνσταντινίδης – Κώστας Γιαννίδης: Η μοναδική περίπτωση ενός «διπλού» συνθέτη

Τι διαβάζουμε τώρα: Πέντε βιβλία για χαλαρή διάθεση που μόλις κυκλοφόρησαν